Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediye Payları kitabım bir yıl önce yayımlandı. Kitabın önemli vurgularından birisi, 4646 sayılı Doğalgaz Piyasaları Kanunu gereğince, dağıtım bölgesindeki belediyelere Md. 4.4.g gereği bedelsiz %10 hisse verilmesi ve bir YKÜ- Yönetim Kurulu Üyesi ile temsil edilme zorunluluğuna rağmen, 2020 sonunda hala birçok belediyenin hisselerini almadığı/ verilmediğinin tespitidir.
Bir- iki belediye olsa önemli değil der geçerim ama kitapta tablo halinde verdiğim gibi 1 ilçe (Kızılcahamam) 17 İl ve 6 BB- Büyükşehir Belediyesi olmak üzere toplam 24 belediyeden söz ediyoruz. Ankara BB %10 payı, 04.07.2012 ve 6353 sayılı kanunla, 4646 sayılı kanuna eklenen Geçici 3’ncü madde ile hükümet tasarrufuyla elinden alınmıştır. Bknz; https://abaybarsgogez.net/baskentgaz-as-ozellestirmesi-uzerine-inceleme/
Bu yazıyı sonuna kadar sabredip okursanız ilk defa duyacağınız ilginç tespitlerimi ve önerilerimi bulacaksınız.
2021 Yılında Gelişmeler ve Son Durum
2021’de Turgay Kalemci Grubuna bağlı KARGAZ Kars Ardahan AŞ belediyeye hisselerini vermiş. Ancak aynı gruba bağlı SERHAT Iğdır AŞ belediyeye hisselerini devretmemiş.
2021’de AKSA Ağrı AŞ ile AKSA Gümüşhane Bayburt AŞ belediyelere hisseleri devretmiş. Sektörün en büyüğü olan AKSA AŞ’nin 21 dağıtım şirketi var. AKSA Siirt Batman hariç tüm şirketlerinde belediyeler ortak olmuş. Ancak ilginç bir durum var. AKSA KARADENİZ AŞ’nin şirket merkezi Rize olmasına rağmen, Trabzon BB ve Akçaabat belediyesi toplam %7,65 ortak olsalar da, Rize belediyesi hala %2,35 hissesini almamış. Üstelik de AKSA şirketlerinin bağlı olduğu KALYONCU HOLDİNG sahipleri Rize’li.!! Yine AKSA ÇUKUROVA AŞ bölgesindeki Adana- Hatay- Mersin- Osmaniye dahil 12 belediyenin ortaklık payları toplamı %9,91. Yani %0,9 hisse boşta ve kimse bana ver dememiş. Dolayısıyla temettü dağıtılırken bu payların karşılığı şirkete kalıyor.
12 dağıtım şirketiyle ikinci sıradaki AHLATÇI Holding, KARGAZ Çankırı Kastamonu Karabük AŞ hariç diğer 11 şirketi, bulunduğu bölgelerdeki belediyelere hisselerini vermiş.
10 dağıtım şirketi ile üçüncü sırada olan AKMERCAN GRUP, Samsun- Sakarya- Mardin- Muğla BB ile Sinop ve Artvin il belediyelerinin hisselerini vermemiş. CHP’li belediyelerin hiçbiri ortak yapılmamış. Tesadüf mü?!
TRAKYA DOĞALGAZ AŞ sahibi Zorlu Holding Tekirdağ- Edirne- Kırklareli belediyelerinin hisselerini vermezken, GAZDAŞ AŞ bölgesindeki Gaziantep ve Kilis ortak yapılmış.
Kızılcahamam belediyesini ortak yapmayan KOÇOĞLU GRUP yanı sıra, ÖZGE Yatırım Gayrimenkul AŞ’ye ait DOĞUGAZ AŞ bölgesinde Bingöl- Muş- Bitlis illeri de ortak olmayan/ yapılmayan belediyeler.
BELEDİYELERİN KAYIPLARI
Başkentgaz AŞ’deki hisseleri yüzünden, borsaya açılan bu şirketin hisse değerleri, sermaye payı ve temettü kayıpları nedeniyle Ankara BB’nin yaklaşık 1 milyar TL kaybı olduğunu düşünüyorum. Ancak şirket değeri hesabı üzerinden borsa uzmanları ve iktisatçılar %10 hisse karşılığını daha iyi hesaplayabilir.
İlginç bir gelişme de Ticaret Sicil Gazetesi kayıtlarından öğrendiğim kadarıyla, 2014’de lisans alan Doğugaz AŞ’de yaşanmış. Şirket değeri Ocak 2020’de 37.168.639 $ olarak hesaplanmış. 33.100.000 $ karşılığında %100 hisse blok olarak ÖZGE Yatırım Gayrimenkul AŞ’ye satılmış. Başkentgaz AŞ gibi ÖİB- Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından da değil, hisse devri ile gerçekleşmiş. EPDK onay vermemiş olsa böyle bir satış gerçekleşemez. Çünkü %10 belediye hisseleri satışa konu edilemez. Muş- Bingöl- Bitlis belediyelerine ait olması gereken %10 hisse karşılığı 3.310.000 $ haksız kazanç değil mi? EPDK neden müdahale etmemiş? Üstelik satıştan sonra da bugün itibarıyla hala ortak değiller.
Bu işler olurken, enerji bakanımız sayın Fatih DÖNMEZ Ocak 2008’den Aralık 2015’e kadar EPDK üyesi. 2018 yılında bakan atanmadan önce de Enerji Bakanlığı müsteşarı olarak görev yapmış. Yani tüm işlemler onun görev alanı içinde, kontrol ve gözetimi altında gerçekleşmiş. Doğugaz AŞ, 72 dağıtım şirketi arasında satış miktarı ile 2020’de 45’nci. Bu şirketin değeri 37 milyon $ ediyorsa diğerlerini siz düşünün. Örneğin AKSA Karadeniz AŞ 34’ncü, Çukurova AŞ 7’nci sırada.
Trakya Doğalgaz Dağıtım AŞ sermayesi 431.000.000 TL olup, Tekirdağ BB, Edirne ve Kırklareli %10 hisseyi almadığı için bilançolarında 43.100.000 TL eksik. Geçmişten bu yana temettü kayıplarını düşününce ciddi kamu kaybı var. Dikkatli bir Sayıştay veya İçişleri bakanlığı denetçisi fark edebilir. Çarpıcı bir diğer örnek olarak not etmiş olalım.
EPDK KENDİSİNİ NASIL GARANTİYE ALMIŞ?
Doğalgaz dağıtım şirketleri lisans aldıktan altı ay içinde yatırıma başlamak, 18 ay içinde ilk gaz arzını yapıp, beş yıl içinde yatırımlarını tamamlamak zorundadır. Kitabımda bu konuyu ayrıntılı açıkladım. Bazı istisna ve gerekçelerle süre uzatımı hakkı verilmiş. Gerçekten sürelere uyulmuş mu, yoksa gözetilen şirketler var mı?!
Yasaya göre belediyelere ortaklık payı verilmesi öngörülmüş olsa da, EPDK “Katılma Payı”nı her yıl şirketlerin Net satış hasılatının %0,2’sini (bindeiki) aşmayacak şekilde en geç Mayıs ayında tahsil ediyor. Şirket zarar etmiş, kar etmiş veya kar dağıtmama kararı alıp geçmiş yıl zararlarına mahsup etmiş umurunda değil.
Doğalgaz olmadan önce belediyeler Havagazı ve Elektrik tüketim vergisi tahsil ediyorlardı. Hala da devam ediyor. Biraz karışık olsa da takip edildiği takdirde ciddi gelirler elde ediyorlar. Ancak Doğalgaz şirketlerine ortak olma fikri kimin düşüncesiyse, belediyelere beklenen getiriyi sağlamaktan uzak. %10 azınlık hisseye sahip oldukları için genel kurulda kar dağıtmama kararı alınınca mağdur oluyorlar. Tuhaf olan da birçok belediye temsilcisi YKÜ- Yönetim Kurulu Üyesi itiraz etmeyip dağıtılmasın diye elini kaldırıyor. Oy birliği ile karar alınınca daha sonra belediye dava açma hakkını yitiriyor. Kısaca söylemek gerekirse, genel kurulda onay gören kârın, belediyeye düşen kısmı, o andan itibaren kamu kaynağı olup, dağıtılması zorunlu olduğu halde şirket tarafından adeta el konuluyor.
NASIL OLMALI?
Aynen EPDK’nın %0,2 (bindeiki) payı gibi belediyelere de şirketin net satış hasılatının en az %1’i (yüzdebir) her yıl kurumlar vergisi verildikten sonra Mayıs ayında Katılım payı/ Kamu payı olarak ödenmeli. Bence şirketler de bu durumdan memnun olur. Genel giderlerine atarak, vergi yükleri o oranda azalır.
Ayrıca belediyelerin verilen ve/ veya verilmeyen hisseleri karşılığı, uluslararası mali denetim şirketlerine yaptırılacak değerleme sonrası bulunacak “Şirket değeri” üzerinden hesaplanarak, bedeli belediyelere ödenmek suretiyle hisseler geri alınabilir. Borcu olmayan belediye yok. Kamu ve banka borçlarına mahsup edilse, belediye borçtan kurtulurken, Maliye Bakanlığı da tahsilat yapmış olur. Doğugaz AŞ şirket değeri ile kıyaslayacak olursak, belediyeler üzerinden Maliye ve SGK açısından çok ciddi bir kaynak oluşturulmuş olur.
Belediye borçlarının ödenip, merkezi hükümete yük olmadan kaynak yaratmak için başka düşüncelerim de var. Zamanla paylaşacağım.
Oldukça ayrıntılı olarak Faaliyet raporu yayınlayan AKSA DOĞALGAZ AŞ raporuna göre, 2021’de toplam net satış tutarı 10.510.000.000 TL. %1’i 105.100.000 TL yapar. Örneğin AKSA Van’ın 325 milyon TL satış hasılatı var. Her yıl 3.250.000 TL civarı kasasına girer. Soralım bakalım bugüne kadar ne kadar temettü geliri elde etmiş.!
Bu arada hatırlatmış olalım. 6102 sayılı TTK- Türk Ticaret Kanununa göre 2012’den itibaren AŞ-Ltd. Şti. yöneticileri Faaliyeti raporu hazırlamak zorunda olup, bu raporlar Genel Kurulda (Belediye şirketlerininki Belediye Meclisinde) görüşülüp oylanmak ve 10 yıl süreyle bu raporlar saklanarak, kamuoyunun erişimine açık olmak zorundadır. Ancak yaptığım araştırmalarda, 72 Doğalgaz şirketi içinde, AKSA Doğalgaz AŞ toplu olarak Faaliyet raporu hazırlarken, birçok şirketin web sayfasında Faaliyet raporu olmadığı görülmektedir. Aynı şekilde Belediye şirketlerinin de Sayıştay’ın uyarısına rağmen, Faaliyet raporu hazırlamadıkları, web sitelerinde yayınlamadıkları, daha kötüsü de Belediye meclislerinde şirketlerin Faaliyet raporlarının görüşülüp oylanmadığını görüyoruz. Bu tuhaflık ve sorumsuzluk süratle giderilmelidir.
Sistem Kullanım Bedeli (SKB): Doğal gazın kWh başına dağıtım veya temini için dağıtım şirketinin yatırım, şebekeyi işletmek ve perakende doğal gaz satışını yapmak için tahsil edilir. İhale şartnamelerinde, SKB’nin 8 (sekiz) yıl süreyle sabit tutulacağı ve süre bitiminden sonra “Fiyat Tavanı” ile yeniden belirleneceği yazılıdır.” Sözleşmelerde bu taahhüt var mı? SKB’nın sabit tutulduğunu EPDK denetledi mi? Yoksa güncellenerek mi fatura yansıtıldı? Duyum almadım. Şartnameleri ve sözleşmeleri görmedim. Hala 8 yılını doldurmayan, 2017’de lisans almış dört (4) şirket var. Henüz Doğalgaz piyasası yeterli olgunluğa ulaşmadan yapılan acele özelleştirmelere, EPDK’nın kamu lehine denetim ve gözetim ihmalleri de eklenince önümüze çıkan resmi kısaca özetlemeye çalıştım. Önerilerim ile birlikte paylaştığım bu yazımın siyasetçiler ve karar vericiler için yararlı olmasını dilerim.