Yangın uçaklarımız neden az? THK- Türk Hava Kurumu uçakları niye hangarda yatıyor? Son yıllarda kamuoyu sürekli bunları tartışıyor. Bakanlık cevap yetiştirmeye çalışsa da ikna olan çok az. Aynı anda birçok il- ilçe merkezi ve ormanlık alanda çıkan yangınlara yetişmek gerçekten zor. Rüzgar da destek veriyorsa, son dönemde Alaçatı- Çeşme başta olmak üzere günlerce süren yangınlar sonrası görüntüler içimizi sızlatıyor.

Benim gibi nasıl önlenir ve neleri eksik yapıyoruz diye dertlenen dostlar da araştırmış ve paylaştı. Gerçekten mantıklı ve çok daha ucuz maliyetli hızlı çözüm olarak aklıma yattı.

Chatgpt’ye sorarak düşüncemi sorguladım. Harika destekler aldım.

İHA- İnsansız hava aracı ve dronlarla “yangın bombası” (yangın söndürme kapsülleri veya yangın söndürücü top/bomba benzeri mühimmat) kullanarak yangınlara müdahale edebilmek mümkün mü?

🔥 1. Türkiye’de Durum

🚁 Kullanım Alanı ve Gelişmeler

• Türkiye’de henüz geniş çaplı drone ile yangın bombası (yangın söndürücü kapsül) kullanımı rutin hale gelmemiştir.
• Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı, AFAD, Savunma Sanayii Başkanlığı ve TÜBİTAK destekli bazı pilot çalışmalar ve Ar-Ge projeleri bulunmaktadır.
• ASELSAN, TUSAŞ ve BAYKAR gibi firmaların İHA’lara yangın tespiti, gözetleme ve erken uyarı sistemleri entegre etme çalışmaları vardır.
• Örneğin:
  • BAYKAR’ın Bayraktar TB2 modeli ile orman yangınları erken tespiti ve gözetimi yapılmaktadır.
  • Ancak TB2 gibi İHA’lar henüz aktif yangın söndürme amacıyla mühimmat bırakma (yangın bombası atma) görevinde kullanılmamaktadır.
• Bazı üniversite ve özel girişimler, 5-10 litre yangın söndürme kapsülü taşıyan mini dronlar geliştirmeye başlamıştır.

🌍 2. Dünyada Uygulama Örnekleri

🇨🇳 Çin

• Çin, bu alanda en ileri ülkelerden biridir.
• EHang şirketi, insansız yangın söndürme dronları geliştirdi. 40-100 kg yangın söndürme bombası taşıyan modeller, yüksek binalarda ve küçük çaplı orman yangınlarında kullanılmaktadır.
• Özellikle şehir içi yangınlar için yangın söndürücü kapsül (fire extinguisher bomb) atan dronlar kullanılıyor.

🇺🇸 ABD

• ABD’de özellikle California ve Arizona gibi orman yangını riski yüksek eyaletlerde dronlar, gözetleme ve haritalama görevlerinin yanı sıra yangınla mücadeleye destek amaçlı kullanılmaktadır.
• Bazı şirketler, “Fireball drop” sistemiyle çalışan dronlar geliştirmiştir:
  • Bu dronlar, yangının yayılmasını engellemek için önceden belirlenen alanlara kontrollü patlayıcıya benzer yangın söndürücü kapsüller (örneğin potasyum bazlı yangın söndürücü toplar) bırakmaktadır.
• Drone Amplified adlı ABD merkezli girişim, “IGNIS” adlı sistem ile yangın başlatma (kontrollü yakma) için kapsül bırakmaktadır. Bu sistem aynı zamanda yangını yönlendirmek ve söndürmek için kullanılır.

🇦🇺 Avustralya

• Avustralya’da orman yangınları için kullanılan dronlar genellikle erken tespit ve kontrol amaçlıdır.
• Ancak “drone ile yangın bombası kullanımı” konusunda test çalışmaları devam etmektedir.
• Queensland Teknoloji Üniversitesi, yangın söndürme topu atan drone prototipi geliştirmiştir.

🧯 Yangın Söndürücü Kapsüller / Bombalar Nedir?

• Genellikle içinde kuru kimyasal veya sıvı yangın söndürücü madde bulunan küçük kapsüllerdir.
• Drone ile belirlenen noktaya bırakılır ve kapsül patlayarak yangını bastırır.
• Orman yangınlarının merkezine doğrudan müdahale, erişilemeyen alanlarda avantaj sağlar.
• Taşınabilirlik sınırı vardır. Genellikle tek kapsül 2-10 m²’lik alanı söndürebilir.
• Yaygın türleri: Elide Fire Ball, Fire Extinguisher Drone Pods.

✅ Avantajlar ve Sınırlılıklar

Avantajlar	Sınırlılıklar
Ulaşılması zor alanlara müdahale	Taşıma kapasitesi düşük (yüksek hacimli su mümkün değil)
İnsan hayatı riske atılmadan müdahale	Şiddetli rüzgârda verimsizlik
Nokta atışı söndürme	Yüksek maliyet / Ar-Ge ihtiyacı
Gece görüş, termal kamera ile hedefleme	Henüz yaygın değil, çoğu test aşamasında

📌 Sonuç

• Türkiye’de yangın söndürücü drone kullanımı henüz erken aşamada, ama ciddi potansiyel var.
• Dünyada, Çin ve ABD gibi ülkeler yangın bombası benzeri kapsüllerle söndürme konusunda daha ileri düzeydedir.
• Gelecekte bu sistemler, özellikle yangına ilk müdahalede önemli rol oynayacaktır.

Arkadaşımızın sorgulamasıyla elde ettiği bilgiler;

ORDAFIRE – İnsansız Hava Araçlarıyla Akıllı Orman Yangını Söndürme Sistemi

1. Proje Özeti

ORDAFIRE, orman yangınlarına insansız hava araçları (drone) aracılığıyla hızlı, etkili ve güvenli bir şekilde müdahale etmeyi amaçlayan yerli ve yenilikçi bir teknolojik çözümdür. Isıya dayanıklı, çok sayıda yüksek etkili yangın söndürme topu taşıyabilen dronlar, yangın alanını çember altına alarak kısa sürede büyük alanlarda söndürme işlemini gerçekleştirebilir.

2. Giriş: Sorunun Tanımı ve Önemi

Türkiye, yaz aylarında yüksek sıcaklık, düşük nem ve kuru rüzgârın etkisiyle sık sık büyük çaplı orman yangınlarıyla karşı karşıya kalmaktadır.

Mevcut yöntemler (helikopter, uçak, kara ekipleri) çoğu zaman:

• Gecikmeli müdahaleye,

• Riskli operasyonlara,

• Yetersiz koordinasyona sebep olabilmektedir.

Bu nedenle hızlı tepki veren, koordineli ve risksiz yeni nesil teknolojilere ihtiyaç vardır.

3. Projenin Amacı

Projenin temel amacı:

• Yangınlara erken müdahale sağlamak,

• Yangının yayılmasını önlemek,

• İtfaiye ekiplerinin can güvenliğini maksimum düzeyde korumak,

• Orman varlığını en az zararla kurtarmaktır.

4. Teknik Çözüm: ORDAFIRE Sistemi Nasıl Çalışır?

a. Drone Özellikleri

• Isıya dayanıklı dış gövde (metal + karbon fiber kaplama)

• 30-50 adet yangın topu taşıma kapasitesi

• GPS ve ısı haritası takip sistemi

• 2+ saatlik uçuş süresi

• Otomatik hedefleme ve eş zamanlı bırakma sistemi

• Koordinasyon ağı: 5-10 drone aynı anda çalışabilir

b. Yangın Söndürme Topları

• Basketbol büyüklüğünde

• İçeriği: Doğaya zarar vermeyen, yüksek etkili yangın söndürme kimyasalı

• Etki alanı: 1 top = yaklaşık 10 dönüm

• Aktif salım: Yere çarptığında kapsül patlar ve çevreye kimyasal yayılır

• Hafif, yüksek basınçla püskürtme sistemi içerir

c. Yazılım ve Koordinasyon

• Yangın haritalama ve hedefleme algoritması

• Uydudan veya kulelerden gelen verileri işler

• Dronları çemberleme düzeninde konumlandırır

• Her drona görev ataması yapılır

5. Uygulama Senaryosu

1. Orman yangını bildirimi alındıktan hemen sonra 10 adet ORDAFIRE drone’u harekete geçer.

2. Her biri 40 yangın topuyla donatılmıştır (toplam 400 top).

3. Yangın çevresini saracak şekilde pozisyon alırlar.

4. Tüm drone’lar eş zamanlı olarak 10-20 metre yükseklikten topları bırakır.

5. 10 dakika içinde 100 dönümlük alan söndürülür.

6. Gerekirse ikinci turda kalan alanlara geçilir.

7. Yangın büyümeden kontrol altına alınır.

6. Beklenen Fayda ve Etki

• İnsan gücüne ihtiyaç duymadan müdahale

• 1 saat içinde 300+ dönüm alana müdahale imkânı

• Yangının erken aşamada söndürülmesi

• İklim krizine bağlı artan yangınlara karşı hazırlıklı altyapı

• Yerli üretimle milli savunma ve afet gücüne katkı

7. Tahmini Maliyet ve Kaynaklar (Pilot Sistem için)

Not: Maliyetler yurtiçi üretimle düşürülebilir.

8. Geliştirme ve Test Süreci

• Aşama 1: Tasarım ve mühendislik çizimleri (1 ay)

• Aşama 2: Prototip üretimi ve test uçuşları (3 ay)

• Aşama 3: Kimyasal test ve güvenlik onayı (2 ay)

• Aşama 4: Pilot yangın müdahale denemesi (1 ay)

• Toplam süre: 6-7 ay

9. İş Birliği ve Destek Gereksinimi

• Teknik ortaklar: TUSAŞ, ASELSAN, Baykar

• Kamu desteği: Tarım ve Orman Bakanlığı, AFAD, TÜBİTAK

• Akademik danışmanlık: Üniversitelerin Havacılık, Kimya ve Yangın Güvenliği bölümleri

10. Sonuç ve Çağrı

ORDAFIRE projesi, yangınlara karşı insan hayatını riske atmadan, doğayı daha etkili şekilde koruyabilecek bir dönüşüm sunmaktadır. Bu sistem, hem teknolojik hem çevresel açıdan Türkiye’nin afetlere karşı hazırlık seviyesini güçlendirecektir.

 Bu çağrımız; yatırımcılara, kamu yöneticilerine ve teknoloji ortaklarına yöneliktir.

Birlikte üretelim, birlikte koruyalım.

YAZARIN YORUMU

Yazılarda Türkiye’nin ASELSAN- BAYKAR- TUSAŞ- TUBİTAK- AFAD gibi kurum ve şirketleriyle işbirliği yapılarak olumlu sonuçlar alınabileceği görülüyor. Özellikle yerel yönetimlerle birlikte bölgesel bazda bu sistemler hızla devreye alınabilir. Başlangıçta mülki idare sınırlarından sorumlu olan 30 Büyükşehir Belediyesi ile hemen proje hayata geçirilebilir diye düşünüyorum.