Belediyeler gibi BİT- Belediye İktisadi Teşekkülleri (Şirketleri) de kamu kaynağı kullanırlar. Yani belediyeler bu şirketlere kamu kaynağını sermaye olarak koyar, yetersiz kalırsa meclis kararı ile tekrar sermaye artırılır. Bu nedenle ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK gereği 6102 sayılı TTK- Türk Ticaret Kanununa göre her yıl Faaliyet raporu hazırlayarak, web sitelerini tescil ettirip mali verilerini BTH- Bilgi Toplumu Hizmetleri başlığında ayrıca yayınlamak zorundadırlar. BKNZ: İBB BELBİM AŞ örnektir.
Kamu kaynağı söz konusu olduğunda kimsenin “bana ne” deme lüksü yoktur. Vatandaşa hizmet için kullanılması gereken kaynaklar, gereksiz girişimlere yapılan harcamalar ve kötü yönetim nedeniyle sürekli eksilen BİT sermayelerini takviye etmek için yapılan sermaye artışları, siyasi iradenin bütçede yeri olmasa da özellikle seçim dönemlerindeki kararlarıyla kara delikler oluşur. Bizler de belediye başkanı seçtiğimizi düşünürken sanki holding ve/ veya şirketler grubuna başkan seçmiş oluruz!
5393 sy. BELEDİYE KANUNU ve 5018 Sy. KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU gereğince Faaliyet raporları içinde BİT’ler ve İştiraklerinin mali- çalışan bilgileri olmalı. Sayıştay uyarıyor. https://abaybarsgogez.net/sayistay-ve-anayasa-mahkemesinin-bitlerde-ictihat-gibi-kararlari/
Holding ve/ veya Şirketler grubu gibi BİT ve iştiraklere sahip olan Belediyeler, her kurumsal Holding gibi bağlı kuruluşlarıyla birlikte, Konsolide Bilançolar hazırlayıp kamuoyuyla paylaşmak, kaynaklarının yönetimden kaynaklanan sonuçlarını izlemek zorundadır. Sayıştay da kimi denetimlerinde “konsolide bilanço” hazırlanmamasından şikayetçidir.
Maalesef Belediye başkanlarının şirket kurma iştahı yüksek olsa da, şirketlerinin Bilanço ve Gelir Tablosuyla mizanlarını yayınlama iştahsızlığına şahit oluyoruz. “Kamuoyuna hesap vereceğiz” diye yola çıkıp, belediyenin duvarına Gelir- Gider listesi asanlar bile Faaliyet raporları ve web sitelerinde BİT’ler ile İştiraklerinden hiç bahsetmiyorlar. Dilim varmıyor ama sanırım birçok Belediye başkanı ile üst yöneticisinin, web sitesinde neler olduğundan haberi bile yok. Yayınlanan Faaliyet raporunu okuyan belediye personeli sayısı ise yok denecek kadar az. Başka belediyelerin faaliyet raporlarını okuyup da eksikliklerini düzelten kaç sorumlu var? Kopyala yapıştır olarak hazırlanan raporlarda hatalar sürekli devam ediyor. Faaliyet raporu formatı belli olmasına karşın, adeta belediye sayısı kadar farklı formatlarda hazırlanan raporlar var. Biraz izan ve sorumlulukla kendisini geliştirme gayretinde neden bulunmazlar? Bedava mı çalışıyorlar!
Linkini verdiğim hakem denetimli uluslararası akademik makalem ile %90- 100 oranında sağlıklı verilere ulaştığım ESKŞEHİR BB- İBB- ANTALYA BB- ADANA BB- BURSA BB- Büyükşehir Belediyeleri, Bağlı kuruluşları ile BİT’ler ve İştiraklerinin 2018 yılı ile 2021 yıllarının karşılaştırmalı analizini yaptım. Sanırım Türkiye’de ilk defa böyle bir çalışma yapılarak literatürde yerini aldı. Biraz teknik olsa da belediye personeli içinde mutlaka okuyup yorumlayacak kişiler vardır. Lütfen inceleyelim. Anlaşılmayan konu varsa geri dönüş yaparsanız cevaplarım. (Dergi siyah/ beyaz olduğu için bazı renkli yazılar çıkmamış.)
https://journals.gen.tr/index.php/holistecon/article/view/2036
Çalışmamı 30 BB ve 51 İl Belediyesi olarak genişleterek sürdürüyorum. Bu konuda bazı makaleler yazarak durumun vahametini zaman, zaman ortaya koymaya çalışacağım.
Kitap çalışmam için yedi (7) BB ile ÇANAKKALE- KARAMAN- YALOVA- AKSARAY- KÜTAHYA- ERZİNCAN hariç 23 Büyükşehir ile 45 İl belediyesi şirketlerinin Bilanço- Gelir Tablosu- Personel sayıları hakkında bilgilere ulaşamadım. Bazı belediye, BB ve bağlı kuruluşlarının web sitesinde, 2018 yılı faaliyet raporları ve mali bilgileri eksik. Örneğin en az 10 şirketinin İstanbul Borsasına hemen girebileceği İBB, faaliyet raporunda şirketlerin sadece GELİR- GİDER bilgileri var. KAP- Kamuyu Aydınlatma Platformu raporlarında ise her bir borsa şirketi için yatırımcıları bilgilendirmek adına onlarca sayfa bilgi var oysa. Borsa şirketlerinde yatırımcılar hisse alanlar olsa da, BİT’lerde yatırımcı!! tüm vatandaşlardır. Çok daha titiz davranmak gerekmez mi? Üstelik yasal zorunluluk var.!
Eksik bilgilerini daha sonra e- posta ile göndererek tamamlayan Eskişehir BB, Aksaray belediyesi ve Antalya BB’ne teşekkür ediyorum. Personel sayıları içinde ENGELLİ, HÜKÜMLÜ/ TERÖR MAĞDURU ve Aile Bakanlığı yurtlarında kalan çocuklardan istihdam edilenler de olmalı. Bu kişilerin çalıştırılmasında eksiği/ ihmali olanlar (Personel şirketi yöneticileri dahil), 2023 yılında kişi başı her ay 13.131 TL (2024’de 20.901 TL/ ay/ kişi) ceza ödeyecekler. Görevden ayrılsalar da arkalarından takip yapılarak hesaplarına haciz konuluyor.
Bilgiler bana ulaştığında 30 BB ve 51 İl belediyesinin 2018 ve 2021 yılları performansları kitap olarak yayınlanacak. Göndermeyenler varsa belediye ve şirket isimlerini kitapta paylaşacağım.
Bazı belediyeler ve BİT yöneticilerinden aldığım cevaplarda “Her sene Sayıştay ve Çevre, Şehircilik ve İklim değişikliği Bakanlığına gönderiyoruz, oradan temin edin” yaklaşımı kabul edilemez. Bu kurumlar şirket veya belediye bazlı değil toplu rapor yayınlıyorlar. Hiçbir raporda BİT sayısı yok. Yani kesin olarak ifade edeyim ki, her iki kurum da tüm belediyelerdeki BİT ve iştirak sayılarına sahip değildir. 696 KHK çerçevesinde kurulan en az 1.500 Personel AŞ/ Ltd. Şti. olmak üzere, Türkiye’de yaklaşık 4.000 civarı Belediye- İl Özel İdare- Birliklerin BİT’i var. Bütçe içi işletmeler ile bölgelerindeki OSB müteşebbis heyetlerine aktarılan kamu kaynakları ise neredeyse hiç konu edilmemektedir.
Özellikle ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK konusunda çok titiz olduğunu gördüğüm ANKARA ve İZMİR BB şirketlerinin Sayıştay raporlarından edindiklerim hariç, defalarca yazışmamıza rağmen şirketlerin Bilanço ve Gelir tabloları ile Personel sayılarına ulaşamamak beni hayal kırıklığına uğrattı.
Mücadeleden vazgeçmeyeceğim. Gerekirse Basın ve Medya kuruluşları aracılığıyla da taleplerimi duyurmaya çalışacağım. Hatta kendilerinden özellikle bu konuyu gündeme almalarını istirham ediyorum. Çünkü taleplerim KVKK- Kişisel Verileri Koruma Kanununa aykırı olmayıp, aksine kanunlarla öngörülmüş, kamuya açıklanması zorunlu bilgilerdir. Kimse sorumluluktan kaçamaz.
Önümüzdeki bir yıl içinde Yerel Yönetimler seçimi var. Yine parti genel başkanlarının tercihleriyle belirlenen Belediye başkanları, Belediye meclis üyeleri ve İl genel meclis üyelerini seçmek zorunda kalacağız. Bu tür çalışmalar gerekli desteği görebilirse, belki seçim sisteminde yapılacak değişikliklerle Yerel yönetimler üzerindeki siyasetin etkisi sınırlandırılarak, partilerin rant alanları olmalarının önüne geçilebilir. Mevcut sistem, Sayıştay tarafından her sene denetimlerde bulduğu sistematik hatalarla işlemez durumdadır. Liyakatsiz kişilerin listeye konulması ve “belediye başkanıma dokundurtmam” korumacılığı yüzünden kamu kaynaklarının heba edilmesinin önüne geçmek zorundayız.
Bu düşüncelerle, akademik makalede çerçevesini çizdiğim çalışmamamı, Bütçe ve gerçekleşen Gelir- Gider- İnsan kaynakları- Borçlar- Banka kredileri- Dış borçlar- Faaliyet alacakları vb. birçok başlıkta çok daha geniş olarak ele alacağım kitabım için başta Belediye yöneticileri ve basın- medya kuruluşlarının yardımlarını talep ediyorum. Böylelikle sorunların tespiti ve çözümünde karar alıcılar ile siyasetçilere daha net veriler sunabileceğimizi düşünüyorum. Saygılarımla
Gelecekte “İnanç sisteminin Şeffaflık olması dileğiyle.”