Yıllardır belediyeler üzerinde araştırma yaparım bugüne kadar hiçbir belediyenin konsolide bilanço hazırladığını görmedim. Büyükşehir, bağlı kuruluş, BİT’ler (%50+ ortak oldukları şirketler) ve iştirakleri, çoğu İL- İLÇE belediyeleri de BİT ve iştirakleriyle şirketler grubu ve/ veya holding seviyesinde olup, kullandıkları kamu kaynakları ve varlıklarıyla birçok BİST 100 hatta 30 şirketlerinden çok daha büyük bütçeleri yönetiyorlar.

30 Büyükşehir Belediyesinin Karnesi kitabımda hazırladığım TABLO- 6 ile büyükşehir, bağlı kuruluş ve ulaşabildiğim BİT verilerini kullanarak, 2018 ve 2021 yıllarına ait Gelir- Gider- Özkaynak esaslı KONSOLİDE KAMU KAYNAĞI hesapladım. Sanırım ilk kez yapıldı.

Konsolide Bilanço nedir?

Konsolide bilanço, bir ana şirket (holding) ile kontrol ettiği bağlı ortaklıklarının finansal durumunu tek bir işletmeymiş gibi gösteren finansal tablodur. Bu bilanço, grup içindeki şirketlerin birbirleriyle olan işlemlerini ortadan kaldırarak grubun net pozisyonunu gösterir.

Konsolide bilanço, Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) veya uluslararası set olan IFRS (International Financial Reporting Standards) çerçevesinde hazırlanır. Temel adımları şunlardır:

1.VARLIKLAR

Dönen Varlıklar

*Nakit ve nakit benzerleri

*Ticari alacaklar

*Stoklar

*Diğer kısa vadeli varlıklar

Duran Varlıklar

*Maddi duran varlıklar

*Maddi olmayan duran varlıklar (patent, yazılım, marka vb.)

*Finansal yatırımlar

*Ertelenmiş vergi varlıkları

YÜKÜMLÜLÜKLER

Kısa Vadeli Yükümlülükler

*Ticari borçlar

*Kısa vadeli krediler

*Diğer borçlar

Uzun Vadeli Yükümlülükler

*Uzun vadeli krediler

*Ertelenmiş vergi yükümlülükleri

*Uzun vadeli karşılıklar

ÖZ KAYNAKLAR

Ana ortaklık öz kaynakları:

*Ödenmiş sermaye

*Kar yedekleri

*Geçmiş yıl kar/zararları

*Dönem net karı

*Kontrol gücü olmayan paylar (azınlık payları)

2. KONSOLİDASYON İŞLEMLERİ

TAM KONSOLİDASYON: Ana şirketin (Belediye+ Bağlı kuruluş) doğrudan veya dolaylı olarak %50’den fazla oy hakkına sahip olduğu şirketler (BİT’ler) tam konsolidasyona tabidir.

ELİMİNASYON İŞLEMLERİ:

*Grup içi borç- alacak ilişkileri çıkarılır.

*Grup içi mal/ hizmet satışlarından doğan kâr/ zarar elimine edilir.

*Grup içi temettü ödemeleri dahil edilmez.

3. HANGİ FİNANSAL TABLOLAR KONSOLİDE EDİLİR?

*Bilanço (Finansal Durum Tablosu)

*Gelir Tablosu

*Nakit Akış Tablosu

*Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

4. SONUÇ:

Belediyeler için hazırlanacak konsolide bilanço/ kamu kaynağı, kamu ve kamuoyuna gerçek mali güçlerini gösterir. Parçalı yapıda bilançolar yeterli değildir. Grup düzeyinde birleşik görünüm/ performans sağlanmış olur.

Belediyeler ve bağlı kuruluşları hazineden vergi payı alarak, vergi dairesi gibi tahsilat yaparak, borçlanarak, mal- hizmet üreterek ve BİT’ler aracılığıyla hizmet sunarak kamu kaynaklarını harcarlar.

Bütçe disiplini sağlayarak, Raporlama (Faaliyet raporu) yaparak, Mali tablolar ve kesin hesaplarını kamuoyuyla paylaşarak Şeffaflık, Hesap verebilirlik, Verimlilik ilkelerine uymak zorundadırlar.

İÇ, DIŞ ve VESAYET denetimleriyle belediyeler ve bağlı birimleri muhtelif zamanlarda denetlenir. Ancak grup olarak yıllara göre ürettikleri nihai mal ve hizmetleri, varlıkları, yükümlülükleri, borçları, alacakları, mali ve finansal varlıklarıyla öz kaynaklarındaki artış ve eksilmeler tespit edilememektedir.

Siyaseten veya ekonomik olarak ölçülebilir başarı/ başarısızlık, vatandaş tarafından oylara yansırken, kamu maliyesi ve varlıkları yönünden de ülke kamu kaynaklarının artış/ eksilmesinin hesaplanmasında önemli bir gösterge olarak kayıtlara geçmiş olacaktır.

Liyakat esaslı yönetimlerde, grubun yıllık ve dönemsel başarısı öne çıkacaktır. İncelediğim birçok belediyenin performansı iyi gözükse de, bağlı kuruluş ve BİT’lerin performansı çok kötü olabiliyor.

5. ÖNERİM

Belediyelerde Özel Kalem Müdürü (ÖKM), Genel Sekreter gibi kadrolara bakanlık onayıyla atama yapılır. Konsolide Kamu Kaynağı hesaplanması, Risk raporu hazırlanması, Bütçe disiplinine uygunluk, Mali/ Finans yönetimi gibi konularda görev yapacak, Hazine ve Maliye Bakanlığınca liyakati onaylanan bir uzman atanmalıdır.

Başlangıçta, belirlenecek asgari bir bütçe büyüklüğüne sahip belediyelerde başkan emrine tahsis edilmelidir. Her çeyrek ve yıllık dönemlerde Başkan, Bakanlık ile Sayıştay’a rapor hazırlayıp göndermesi sağlanırsa, günümüzde belediyelerde yaşanan birçok sorunun önüne geçilmiş olur. Üst yöneticiler ve encümen üyeleri akçeli kararlarda bir danışmana başvurabilme olanağına sahip olurlar.