Saygıdeğer okuyucularım,
Yeni kitabımda 81 il belediyesinin bağlı kuruluşlarla birlikte 2015’den 2024 yılına mali performanslarını seçim dönemleri itibarıyla analiz etmeye çalışacağım. Dönemleri 2015- 2018/ 2018- 2023/ 2023- 2024 olarak aldım.
Gelir ve Gider artış/ azalışlarını dönemler itibarıyla YD- Yeniden Değerleme oranlarıyla karşılaştırdım. Şöyle;
2015- 2018 arası %56,11
2018- 2023 arası %439,25
2023- 2024 arası %43,93
Kitapta çok farklı istatistik ve analizler olacak. Son 10 yılın mali performans resmini çıkartarak, seçilenlerin başarı/ başarısızlıklarını sayılarla ortaya koyarken, verileri adeta imbikten geçirip yorumlamaya çalışacağım.
Bilgileri eksik olanlar çok. Yalvarır gibi e-posta ve telefonla istesem de Sayıştay raporları olmasa halim harap. Son olarak Aydın ve ASKİ, Erzurum BB Ankara ASKİ, Balıkesir BB ve Kocaeli BB dahil yaklaşık 30 belediyenin eksikleri için Cimer’den yardım istedim. Gelmese bile Ekim/ Kasım 2025’de Sayıştay tarafından 2024 denetim sonuçları yayımlandığında büyük ölçüde eksiklerimi kapatacağımı düşünüyorum.
Aşağıda başarılı örnek olarak MUĞLA BB/ MUSKİ ile görece daha başarısız olan MARDİN BB/ MARSU hakkında çok uzun olduğu için paylaşamayacağım tablolar üzerinden yaptığım yorumları ön bilgi olarak göreceksiniz. Beklentinin İstanbul- Ankara- İzmir olduğuna eminim ancak onları kitapta bulacaksınız.!
Sizlerden beklentilerim;
*Karmaşık mali analizler ve tabloları inceleme yeterliliği olmayan kişi bile bu yorumlara dayalı olarak belediye ve seçilen heyetlerin başarısı hakkında doyurucu bilgiye ulaşabiliyor mu?
*Bu bilgiler sade vatandaşın bilgi edinmesi yanı sıra belediye yöneticileri, karar alıcılar, siyasetçi, akademisyen ve araştırmacılar için yararlı olabilir mi?
*Eksikliğini hissettiğiniz başka ne tür analizler kitapta yer alsın istersiniz?
Olumlu veya olumsuz yorumlarınızı abgrisk@gmail.com adresimden veya Blok yazımın sonundaki Yorumlar bölümünde paylaşırsanız mutlu olurum. Zaten farklı analizlerin yapıldığı başka tablolar var. Belki atladığım konular için yardımcı olabilirsiniz. Saygılarımla,
MUĞLA BB
2015- 2018 Geliri tahsilat oranı artışıyla YD’nin üstünde %63 ile gerçekleşirken, Giderler daha az artarak, her iki yılda bütçe fazlası vermeye devam etmiş. Borçlar 6,7 kat artınca Gelire oranı kritik seviyeye %22’ye çıkmış. Faiz gideri 10 kata yakın artmış. Transfer harcamaları 2,7 kat artarken, Yatırımlar YD’nin iki katı artmış. Giderlere oranı %34’e çıkmış. Net değer- varlıklar 5,5 kat artarken, Karlılık artışı devam etmiş. Dönemi Çok Olumlu kapatmış.
2018- 2023 dönemi bütçe hedefi üzerinde %113 tahsilat ile Gelir artışı pandemiye rağmen YD’nin 220 puan üstünde gerçekleşmiş. Giderler daha az artınca dönem sonu bütçe fazlası 22 kat artmış. Borçlar %63 artarken Gelire oranı %4,6’ya gerilemiş. Faiz gideri borç artışının azalmasına paralel olarak %82 azalmış. Transfer harcamaları 17 kat artarken Yatırımlar 5,5 kat artarak YD’nin üstünde artmış. Net varlıklar %54 artarken Dönem sonu karlılık artışı göz kamaştırıyor. Dönemi bu performansla Çok Olumlu kapatmayı başarmış.
2023- 2024’de Gelir YD’nin 28 puan üstünde artarken yine Bütçe fazlası verdiğini görüyorum. Borçlanma, hızı azalarak kontrollü artsa da Faiz gideri %20 düşerek olumlu tablo devam etmiş. Transfer artışı devam ederken Gelire oranı %21 ile risk oluşturuyor. Yatırım harcaması YD’nin çok üstünde. Net varlıklar ve karlılık bu dönem de artışını sürdürmüş ve Dönemi yine Çok Olumlu kapatmayı başarmış.
2015’den 2024’e Gelir artışı YD’nin %50 üstünde. Gider artış oranının yüksekliği riski artırıyor. Borçlanma 15,5 kat artsa da Bütçeye yükü kabul edilebilir seviyede. Faiz giderleri %43 artarken Transfer harcamaları artışı 16,4 kat gerçekleşmiş. Yatırım harcamaları YD’nin %70 üzerinde artarken, Net varlıklar 10 kat artmış ve karlılık ile birlikte tüm dönemlerde sürdürülebilir büyüme ve karlılık sağlanmış.
2015’DE DENGELİ VE BAŞARILI MALİ TABLOYU DEVİR ALANLAR DAHA OLUMLU HALE GETİREBİLMEK İÇİN BÜYÜK GAYRET SARFETMİŞ. SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME, KARLILIK VE YATIRIM İŞTAHI HİÇ EKSİLMEMİŞ. TÜM DÖNEMLERİ ÇOK BAŞARILI KABUL EDİYORUZ.
MUSKİ
Gelir artışı 2015’den 2018’e tahsilat oranı sert düşünce YD’nin 14 puan altında kalmış. Gider artışı daha az olunca 2018’de Bütçe fazlası vermiş. Borçlanma sınırlı artsa da Gelire oranı 2015’de %485’den 2018’de %378’e düşmüş. 4 yıllık Gelirin tümüyle borçlar ödenemiyor. Böyle bir finans yönetimi olabilir mi? Faizler %18 azalmış, Transfer harcamaları %81 artsa da kabul edilebilir sınırda. Yatırımlar %39 ile çok düşük. Alınan borçlar yatırım için kullanılmamış. Varlıklar ve zararlar azalsa da hala ekside. Olumsuz başladığı dönemi başabaş da olsa Olumlu kapattı dedik ama olumsuzluk fazla..
2018- 2023’de tahsilat sorunu sürerken Gelir artışı YD’nin 130 puan üstünde gerçekleşmiş. Gider artışı ve aşırı artan Bütçe açığı ile mali disiplin bozulmuş. Borçlar 3,5 kat artarak, Gelire oranı %197’ye düşmüş ancak çok yetersiz. Faiz 20 kat artınca tehlike sinyali veriyor. Transferler artsa da bütçeye yükü önemsiz. Yatırımlar YD’den 3 kat fazla artmış. Net varlıklar 7,6 kat dönem karlılığı 2 kat artınca dönemi sınırda Olumlu kapatmış.
2023- 2024 dönemi tahsilat oranı %81’e çıkınca Gelir artışı YD’nin 3 kat üstünde gerçekleşmiş. Giderler daha kontrollü olunca Bütçe fazlası verilmiş. Borçlanma düşerken Borç/ Gelir oranı %118’e inmiş ve zaten yüksek olan Faiz gideri 2 kat artmış. Transfer gideri artışının bütçeye olumsuz etkisi zayıf. Yatırımlar YD üstünde ve %52 artarken, Net varlıklar pozitif olsa da yarıya düşmüş. Karlılık artışı çok güçlü ve Dönemi Çok Olumlu kapatmayı başarmış.
2015- 2024 Gelir atışı BB ile aynı oranda ve YD’nin %50 üstünde. Giderler daha az artarken son dönem bütçe fazlası verince artış yüksek çıkmış. Borçlar 5 kat, Faizler 33 kat ve Transfer harcamaları 23 kat artmaya devam etmiş. Yatırım harcamalarıın YD’nin çok üstünde 35 kat artması olumlu. Net değer varlıklar 2015’den 2024’de sadece 2 kat artarken, Dönem karlılığı rekor kırmış.
KÖTÜ BİR MİRASI DEVİR ALIP SON DÖNEMDE BÜTÇE DİSİPLİNİ SAĞLANARAK, BORÇLAR AZALIRKEN TÜMÜYLE TASFİYE EDİLİRSE, YATIRIM İŞTAHI ZATEN YÜKSEK OLDUĞU İÇİN 2025 YILI DAHA BAŞARILI VE VERİMLİ GEÇİRİLEBİLİR DİYE DÜŞÜNÜYORUM. 2024 EKİBİ ÖNE ÇIKARAK BAŞARILI DÖNEM GEÇİRSE DE 2025 YILINI İZLEMEK LAZIM.
MARDİN BB
2015’de %127 tahsilat oranı ve Bütçe fazlası ile Çok olumlu görünüme rağmen 2018 Gelir tahsilat oranı %75’e düşse de YD kadar Gelirini artırabilmiş. Giderler daha fazla artarak, bütçe açığı Gelirin %29’una ulaşmış. Borçlar %77 artarken Gelire oranı %85’e çıkmış. Faiz %92 artarken Transfer harcamaları artışının bütçeye etkisi yok. Yatırımlar 3,6 kat artarken Gidere oranı %44’e çıkmış ve borçla finanse edilmiş görünüyor. Net değer- varlıklar ekside. Karlılık azalsa da hala pozitif. Dönemi çok olumlu başlayıp Olumlu kapatmış.
2018- 2023 dönemi tahsilat artarken Gelir artışı pandemiye rağmen YD’nin 280 puan üstünde gerçekleşmiş. Gider artış hızı kesilse de bütçe açığı 3,3 kat artmış. Borçlar 4 kat artarken Gelire oranı %38’e gerilemiş olsa da hala fazla. Faiz gideri 16 kat, Transfer harcamaları 18 kat artarken risk sınırına dayanmış. Yatırımlar 4 kat artarak YD’nin üstünde ve borçlarla destekleniyor. Net varlıklar 18 kat, karlılık 8 kat artarak Dönemi bu performansla Olumlu kapatmayı başarmış.
2023- 2024’de tahsilat %115 gerçekleşerek Gelir YD’nin 24 puan üstünde artarken Bütçe açığı keskin bir düşüşle karlılık sınırına dayanmış. Borçlar %6,5 düşerken Faiz harcamaları fazla etkilenmeyerek 3 kat artmış. Transfer harcaması %24 artarken Yatırım harcaması %27 azalarak Net varlıklar yerinde saymış ve karlılık 2 kat artınca Dönemi Olumlu kapatmayı başarmış.
2015’den 2024’e Gelir artışı YD’nin üstünde. Bütçe açığı 2 katın üstünde artarak toparlanma görüyoruz. Borçlanma 5,3 kat, Faiz giderleri 91 kat, Transferler 47 kat artarken yatırımlar YD artış oranı altında 11 kat civarı artmış. Yatırım harcamaları artışı hariç diğerleri olumsuz. Net varlıkların 19 kat ve karlılığın 11,8 kat artarak sürdürülebilir büyüme ve karlılık ile dönemi kapatmış.
2015’DE OLUMLU MALİ TABLOYU DEVİR ALANLAR GAYRET SARFEDEREK YATIRIM İŞTAHI İLE SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME VE KARLILIĞI ARTIRMAYI BAŞARMIŞLAR ANCAK BÜTÇE DİSİPLİNİ SAĞLAYAMAMIŞLAR. 2024 DÖNEMİ BAŞARILI SAYILABİLİR.
MARSU
Gelir artışı 2015’de %31 ve 2019’da %44 düşük tahsilat oranlarıyla olumsuz rekorlar kırmış. Gelir artışı %100 görünse de Bütçe tahminleri yetersiz kalınca YD’nin 40 puan üzerinde gerçekleşmesi inandırıcı olmadığı gibi borçlanma oranına baktığımızda büyük bir mali kriz yaşadığı görülüyor. Gider artışı o kadar yüksek ki 2018’de gelirin %140’ı ve 2019’da %97’si kadar Bütçe açığı vermiş. NOT: Olmayan Gelirden fazla bütçe açığı verilerek tarihe geçmiş. Borçlanma 7 kat artsa da Gelire oranı 2015’de %120’den 2018’de %721’e çıkarak tüm zamanların en olumsuz rekorunu kırmış. Faiz giderinin %52 azalması kimseyi yanıltmasın.! Bilanço faiz borcu 175 milyon TL. Yani tahakkuk eden faizler ödenmeyerek borçlara yazılarak üzerine ayrıca faiz biniyor. Transfer harcamaları neredeyse aynı. Yatırımlar 3,3 kat artarken borçlanmadan pay alamamış. Varlıklar ve karlılıktaki olumsuzluk sırayla 9,3 ve 4,3 kat daha kötüye gitmiş. Doğal olarak Dönemi Çok Olumsuz kapatmış. (2018 verileri web sitesinde olmadığı için 2019 verilerini kullandım.)
2019- 2023’de tahsilat sorunu %43 ile sürerken Gelir artışı YD’nin 130 puan üstünde gerçekleşmiş. Gider artışı ve aşırı artan Bütçe açığı ile mali disiplin daha bozulmuş. Borçlar 3,4 kat artarak, Gelire oranı %426’ya düşmüş ancak risk hala çok fazla. Faiz gideri %25 artmış görünse de Bilanço 381+ 481 Faiz borcu toplamı 571 milyon TL. Bu bile 2023 yılı gelirinden fazla. Transferler artsa da bütçeye yükü önemsiz. Yatırımlar 3 kata yakın artsa da Giderler içindeki payı %14 ile dip seviyelerde. Net varlıklar 24 kat daha azalırken zarar artınca dönemi yine açık farkla Çok Olumsuz kapatmış.
2023- 2024 dönemi tahsilat oranı düşüklüğü devam etse de Gelir artışı malum sebeplerle YD seviyesinde. Giderler ve Bütçe açığı artmaya devam etmiş. Borçlanma %26 daha artarken Borç/ Gelir oranı %365’e inmiş olsa da aşırı olumsuzluk devam ediyor. Faiz gideri sıfıra yakın ama Bilanço faiz borcu 481 milyon TL. Transfer gideri 2 kat artsa da artışının bütçeye olumsuz etkisi zayıf. Yatırımlar %34 artarken Giderler içindeki oranı %13’e inmiş. Net varlıklardaki kayıp azalarak devam ederken ilk kez Karlılık artışı görüyorum. Dönemi yine açık farkla Olumsuz kapatmış.
2015- 2024 Gelir atışı YD’nin 280 puan üstünde. Giderler daha fazla artarken bütçe açığı 6,6 kat artarak rekor kırmış. Borçlar 30 kat artarken, Faiz gideri hiç olmayıp borçların üzerine eklenmiş. Transfer harcamaları 16 kat artsa da bütçede payı düşük. Yatırım harcamaları 13 kat artsa da giderler içindeki payı çok düşük. 2015’e eksi başlayan Net değer varlıklar 2015’den 2024’de 27 kat daha azalmış. Dönem karlılığı tek olumlu gösterge.
BÜTÇE DİSİPLİNSİZLİĞİ VE TAHSİLAT SIKINTISI ARTARAK DEVAM ETMİŞ. KISMEN YATIRIMLAR HARİÇ TÜM OLUMSUZ GÖSTERGELERDE AŞIRI ARTIŞ VAR. VARLIKLARDAKİ AZALIŞ İFLASTAN DA ÖTE. TÜM DÖNEMLERDE ÇOK OLUMSUZ OLABİLMEK HİÇ YÖNETİCİ OLMASA BİLE ZOR. 2025 YILINDA DA BU YÖNETİMLE İŞLERİN DÜZELMEYECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM.
NOT:
KONSOLİDE DÖNEMSEL ARTIŞ VE AZALIŞLARI ÇIKARMADIM. KONSOLİDE BÜTÇEYE GEÇİLİRSE, STRATEJİK KARARLAR İÇİN BİT’LER DAHİL YAPILMASI YARARLIDIR.