Arel Üniv. İBB- İPA Kentsel Tarım Kongre Kitapçığından Notlar
6360 Sy. kanunla, 5216 Sy. Kanun Md. 7 Ek fıkra “BB ve ilçe belediyeleri tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her türlü faaliyet ve hizmette bulunabilir” hükmü eklenerek, tarımsal görev resmi boyut kazanmış ve Mart 2014 yerel seçiminden hemen sonra bu düzenlemeye yönelik çalışmalar başlatılmıştır.
Belediyeler ve BB kentsel alanda faaliyet göstermiş ve kırsal tarıma yönelik faaliyetleri küçük ölçeklerdeydi. Kırsala ait yerel hizmetler ve tarımsal işler il özel idareleri aracılığı ile gerçekleştiriliyordu. BB kurulan illerde İl Özel idare kaldırılınca kırsal alanlarda, tarımsal destek ve sorumluluklar görevi daha önce bu alanda hiçbir bilgi ve birikimi olmayan BB’ne devredilmiştir.
26 BB’de daire başkanlığı, 4 BB’de (Trabzon, Mardin, Kocaeli, Hatay) şube Md. kurulmuş. (T.B.B. 2021, s. 79).
Kitap; Sayfa 4- 5; İzmir- Denizli- Antalya- Gaziantep- K. Maraş- Ordu BB proje özetlerinden öne çıkanlar;
- Gaziantep’te 2022’de Çiftçi kayıt sisteminde 38.412 kişi var. BB 3 bölgede çalışma yapmış.
A) Bölgeye uyumlu tohumları üretip çiftçilere dağıtmış.
B) 2022’de 110 milyon TL 4,06 milyon litre, 2023’de 173 milyon TL 4,38 milyon litre mazot dağıtmış.
C) 6 Şubat Depremi sonrası Nurdağı ve İslahiye çiftçilerine yem, gübre, fidan, tohum ve akıllı sulama sistemleri desteği sunulmuş.
- Denizli BB 17 ilçede 1.460 çiftçiye %50 hibe ile 146 ton Macar fiği tohumu desteği, lisanslı depolama tesisi, flake (hayvanlar için tahıl püresi) tesisi, damızlık koyun, keçi gibi 50’yi aşkın projeyle üreticilere destekler sunmuş. 2024 tarım stratejileri kapsamında planlanan destekler:
A) İlçelerdeki sera üreticisi 600 çiftçiye zararlılarla mücadelede biyoteknik destekler sunulacağı,
B) 8 bin dekar mera ıslahı,
C) 56 ton silajlık mısır tohumu desteği,
D) 66 ton Macar fiği tohumu desteği
E) %50 hibeli 70 ton nohut tohumu desteği planlanmış.
F) %75 hibe ile çiftçilere toprak analizi desteği devam ettirilecek (Denizli BB 2023).
- Antalya BB 2019- 2023 yıllarında;
A) 16 bin 428 çiftçi ile 51 tarım sulama kooperatifine 165 milyon TL enerji harcaması desteği yapmış.
B) Kurduğu güneş enerji santralleri ile 51 kooperatifin enerji giderinin yaklaşık %85’ini karşılamış.
C) Vahşi sulamayı engellemek için açık-kapalı devre sulama sistemini hayata geçirip, suyun verimli kullanılması ve yeraltı sularının beslenmesi hedeflenmiş. Su kullanımında %60 tasarruf sağlanırken verimlilik %55 artmış.
D) Su ve sulama desteğiyle 118.750 dekar arazi sulamasına katkı verilmiş (İhlas H. Ajansı, 2023).
- Kahramanmaraş BB kırsal kalkınma amacıyla;
A) %60 hibeli 65 bin zeytin, 32 bin ceviz fidesi dağıtımı Tarım ve Orman İl Müd. ile (Yeşilafşin, 2019).
B) Suyu kaynağından tarlalara taşımak için çiftçilere sulama borusu desteğinde bulunmuş.
C) Üreticilere bölgenin iklimine uyumlu kestane fidanı desteği verilmiş. (T. B. B. 2021, s. 101)
- Ordu BB yöreye uyumlu katma değeri yüksek tarımsal ürün ve hayvanları belirlemiş;
A) 40 dişi 10’nu damızlık erkek Pekin ördeği dağıtmış. (Ordu BB, 2021, s. 292).
B) Bafra koyunu ve Mast kazı dağıtımı gerçekleştirmiş.
C) Tropikal bitkilerin üretiminde başarı sağlanıp üreticilere dağıtılarak üretimleri teşvik edilmiş.
D) Pepino fidanları Çatalpınar Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi üyesi kadınlara verilmiş ve pepino bahçesi kurulmuş. (Ordu BB 2023, s. 461).
- Antalya BB kırsalda iyi tarım ve organik tarım uygulamaları ile toprak analizi ve sulama eğitimi vermiş.
- Bursa BB arıcılık, ipek böcekçiliği, küçükbaş hayvan hastalıkları, tarım aletleri kullanımı, organik tarım gibi çeşitli konularda hem teorik hem de uygulamalı eğitimlerde bulunmuştur.
- Konya BB iplik boyama ve kilim dokuma eğitimi gerçekleştirmiştir.
- Mardin BB arıcılık, ipek böcekçiliği ve organik tarım konularında toplam 430 kişiye eğitim vermiş.
- Mersin BB 2.274 katılımcıya katma değeri yüksek istiridye mantarından kompost üretimi ile ilgili kurs vermiş (T. B. B. 2021, s.105-106).
- Konya BB eğitimlerine 123 bin, Malatya BB eğitimlerine 11.660, Gaziantep BB eğitimlerine 55.740 katılımcı yer almış (T. B. B. 2021, s. 107).
- Büyükşehirler en çok Üniversiteler, Kooperatif ve Birliklerle işbirliği yapmış.
A) Eskişehir BB ilçelerle “Kullanılmayan Tarım Arazilerinin Tarıma Kazandırılması” ve “Küçükbaş Hayvan Desteği” projeleri gerçekleştirmiş.
B) Tekirdağ BB meralarda çalıların temizlenmesi, baklagil ekim alanlarının geliştirilmesi, kırsal turizm, mera ıslahı, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı projelerinde ilçelerle işbirliği yapmış.
C) İzmir BB Ege Üniversitesi ile arıcılık projesinde işbirliği gerçekleştirmiş.
D) Kahramanmaraş BB Sütçü İmam Üniversitesi ile “Kahramanmaraş Geleneksel Ürünlerine Coğrafi İşaret Alımı İş Birliği Protokolü” kapsamında paydaşlık oluşturmuş (T. B. B. 2021, s. 107-109).
- 22 BB ilçe belediyeleriyle, 23 BB meslek odaları ve üniversitelerle, 25 BB kalkınma ajanslarıyla, 24 BB de tarım ve sulama kooperatifleri ile işbirliği gerçekleştirmiştir. (T.B.B. 2021, s. 109-114).
İZMİR BB TARIM VE KIRSAL KALKINMA FAALİYETLERİ ile BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
1976’da Konak’ta kurulan TANSA sayısı 10 yıl içerisinde 12’yi bulmuş. 2007’de Tarım, Park ve Bahçeler Daire Başkanlığı kurmuş.
2014’de “Yarımada Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi” ilçelere yönelik yarımadayı tanımlayıp, mevcutlara göre kalkınma hamlesi ortaya koymaktır. Kooperatiflerin önemi vurgulanmış. Kooperatif ve birliklerin; Üniversiteler, Araştırma kuruluşları vb. paydaşlarla hareket etmesi vurgulanmış. (İZKA, 2014, s. 227).
2015’de Menemen, Kınık, Kemalpaşa, Foça, Dikili, Bergama ve Aliağa için “Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi” hazırlanmıştır. Çiğli Gediz Deltasına bakan kısımları da sonra eklenmiş.
İzmir BB tarıma yönelik destekleri;
• Hayvancılık (küçükbaş hayvan, hayvansal ürün, mandacılık, balıkçılık ve arıcılık destekleri)
• Bitki, bitkisel ürün ve tohum
• Tesis, fabrika ve malzeme
• Hastalıklarla mücadelede
• Tanıtım (şenlikler ve etkinliklerle tanıtım faaliyetleri)
• Pazarlama (üretici pazarları ve kooperatif marketler) (Eken, 2022, s.x-xi).
TESİS, FABRİKA VE MALZEME DESTEKLERİ
Türkiye’de kooperatif başına 300 üye düşüyor (Ticarete Bakanlığı, 2021). 300 üyeli koop fabrika kuramaz. BB kooperatifler aracılığıyla tesis ve fabrikalar kurarak kırsal üreticiye ulaşmış. Örnekler;
A) Kiraz’da kadınlara istiridye mantarı yetiştiriciliği eğitimleri verilmiş, evlerinin boş odalarında istiridye mantarı yetiştirmişler. “Kırköy Mahallesi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi” kurmuşlar. (İBB, 2018). BB kadınların talebi üzerine atıl haldeki mezbaha binasını onarımdan geçirip teçhizatlarla donatarak üretim tesisi kurmuş.
B) 2016’da 18 ilçenin Ziraat Odasına, üreticilere düşük bedellerle kiralanmak üzere 147 traktör, çeşitli tarım aletleri, 40 tonluk 7 süt soğutma tankı ile 1 adet 15 ton kapasiteli süt nakil tankı BB tarafından verilmiş.
C) Eğitim, mentörlük, maddi ve teknik desteklerle tarımsal üretimin her aşamasında üreticilere destek olmuş.
HASTALIKLARDA MÜCADELEDE VERİLEN DESTEKLER
A) 76 bin 510 adet zeytin ağacı ve 182 üreticiye bordo bulamacı dağıtmış,
B) Hastalık ve mücadele eğitimleri vermiştir (İBB, 2017).
C) Aynı desteği 2020’de 20 bin zeytin ağacına uygulayıp bordo bulamacı dağıtmış.
D) Meyve sinekleri ile doğal mücadele için ağaçlara tuzak şişeler yerleştirilmiş. Şişeye sineği çekecek feromonlar yerleştirilip şişenin çeşitli noktalarına delikler açılarak şişeler 50 bin ağaca uygulanmış, rekolte ve verimlilik yarı yarıya artış göstermiştir (İBB, 2017b; İBB, 2018c). Yani hem zeytin meyvesi korunmuş hem de zararlı kimyasal kullanılmamıştır.
İZMİR TARIMI
Bu tarım modelinin iki temel ayağı kuraklıkla mücadele ve tarımın yoksullukla mücadelede kullanılmasıdır.
A) Kuraklıkla mücadelede tarımda vahşi sulamadan vazgeçip su ihtiyacı fazla olan ürünlerin ekilmemesi veya teşvik etmemek.
b) Yoksullukla mücadelede katma değeri yüksek tarımsal ürünleri yetiştirip tarladan sofraya tüm aşamaların desteklenmesidir.
Tunç Soyer İzmir Tarımında 6 ayrı destekte bulunulacağını belirtmiştir. Bunlar;
• Ürün envanteri ve planlaması: Bölge ve iklime uygun katma değeri yüksek, su ihtiyacı az stratejik bitki ve hayvan türlerinin tespit edilip desteklenmesi.
• Tarımsal destek çalışmaları: Öncesinde çiftçiye ve kooperatiflere verilmiş olan desteklerin devamı.
• Lojistik: “Ürünün üreticilerden alınması, işlenmesi, paketlenmesi ve satılacak hale getirilmesi…” şeklindedir. Yani lojistik bir nakil faaliyeti değil ürünün çiğ halden satışa hazır hale getirilmesi sürecinin tamamıdır.
• Satış, pazarlama, ihracat: Küçük üreticilere İzmir BB’ne bağlı İZFAŞ aracılığıyla satış, ihracat, marka gibi konularda destek verilerek, dünyaya açılmalarının sağlanması.
• Araştırma Geliştirme, eğitim, sertifikasyon: Örneğin TÜSİAD ile kurulan Girişimcilik Merkezi’nde tarımın öncelikli alan olarak belirlenmesi.
• Agroturizm: Çiftçilere bir yan gelir elde etme maksadıyla bazı ilçelerde uygulanması.
İzmir Tarımı Modeli’nin 10 amacı bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla;
• Tarımsal sulamada kullanılan suyu yarı yarıya azaltmak.
• Ekonomik değeri fazla, su ihtiyacı az yerel nitelikteki tarım ürünlerine alım garantisi vermek.
• Tarım ürünlerini markalaştırmak ve böylelikle katma değerlerini yükseltmek.
• İhracat potansiyeli olan tarım ürünlerini teşvik etmek.
• Küçük üreticilere destekler sunarak kırsaldan göçü engellemek.
• Tarımda kadın ve gençleri desteklemek. (Sertifikalı eğitim)
• Kırsalı yalnızca üretim için değil tüm canlılar için geliştirmek ve korumak.
• İklim krizi ile mücadele etmek için uygun tarım yöntemleri kullanmak.
• Yerli ırkları korumak.
• İnsanların sağlıklı, ekonomik, güvenilir gıdaya ulaşmasını temin etmek. (İBB, 2021a).
SONUÇ
İncelediğim birçok Büyükşehir, İl ve İlçe belediyelerinde çok daha fazla projeler gördüm. Zihni sinir projeler yerine bu tür uygulanıp başarılı olmuş projeleri denemekte yarar var. Mesleki dayanışma ve yardımlaşma ile talep edildiğinde uygulamayı yapan belediyeden teknik ve personel desteği sağlanabilir.
İPARD III programı kapsamında 2024 yılı ilk çağrı açılmıştır. Başvurular 09 Mayıs 2024’e kadar yatırım yapılması planlanan şehirdeki TKDK İL KOORDİNATÖRLÜĞÜNE yapılmalıdır.
Projelerin birçoğu Kırsal Tarım ve Kalkınma ağırlıklı olmakla birlikte, Kentsel Tarım ve Kalkınma projelerine de uyarlanabilir. IPARD III projeleri için de geçerlidir.