Sayın Ekrem İMAMOĞLU halk otobüsleri dahil tüm toplu ulaşım araçlarını İETT bünyesinde topladığını kamuoyuyla paylaştı.
Vatandaş buna neden gerek duyulduğunu tam olarak anlayamadıysa da, Ocak 2021 bülteninde kısmen açıklanmış. Kaç kişi bu bültenleri okuyor bilemem. Okudum ama otobüs ve metrobüs konusu tam anlaşılır değil. Bültende tek konu da bu değil. Emek verilip 100 sayfadan fazla hazırlanan bu bültenleri her İstanbul’lu okumalı. İlk bir yıllık icraatın anlatıldığı Temmuz 2020 bülteni içinde ki bilgiler hakkında yorumumu “HERŞEY ÇOK GÜZEL OLDU MU?” başlıklı yazımda bulabilirsiniz. https://abaybarsgogez.net/her-sey-cok-guzel-oldu-mu/
Anladığım kadarıyla; Hizmet kalitesini yükseltmek, tek elden kontrol ve denetim, halk otobüsleri şoförleri/ araç sahiplerinin boş seferlerde kayıplarını telafi edecek sabit bir gelire sahip olmaları düşünülmüş. Bültende olmasa da, araçların bakım- onarım- temizlik- dezenfekte edilmesi gibi sorunlarının, İETT olanaklarıyla hızlı ve daha uygun maliyetlerle giderilebileceği düşünülmüş.
Devirler nasıl yapılmış?
İETT 15 Ocak 2020’de ihale açarak, Ulaşım AŞ’den 15.922.510 TL bedelle 130 solo tip otobüs satın almış. Bu arada İETT’ye 300 milyon TL bütçe aktarıldığını ve motor fabrikası kurulduğunu da basından öğrenmiştik.
Bültende Ulaşım AŞ’den 930 otobüs (Mor), 3.041 özel halk otobüsü (mavi) “hizmet alımı ve araç kiralama sistemiyle” devir alınıp, İETT tarafından işletilmeye başlandığı, 6.000 araç ve 14.000 durakla hizmet verildiğini de öğreniyoruz.
http://www.tasimacilar.com/istanbul-toplu-tasima-araclari-verileri-20725h.htm sitesine göre 2019 Ekim ayı verilerine göre Ulaşım AŞ’de 985 otobüs, İETT’de 2.154 özel halk otobüsü var. 2020 Ocak ayında 130 otobüs de satın alınmıştı. 2019’dan sonra satın alınan başka otobüsler olduğu için mi farklı rakamlar var? Dikkatli okuyucular anlayamadı.
İETT web sitesinde 3.039 otobüsten (sarı) oluşan filonun marka ve cinsleri yazılı.
Bildiğimiz kadarıyla ayrıca 610 adet metrobüs var.
Toplayıp, çıkarıyorum 6.000’i bulamıyorum.
2021’de 90.000.000 Euro bedelle satın alınacak 300 otobüs de herhalde İETT envanterine geçecektir.
Özel halk otobüslerinin kiralanmasını anlıyorum. Ulaşım AŞ otobüslerini kiralamak yerine İETT neden devralmadı diye düşündüm. Bence mantıklı. Zaten kendi şirketi. Satın alıp kaynaklarını gereksiz yere şirkete aktarmamış. O halde 130 otobüsü tanesi 122.480 TL karşılığı neden satın aldı onu anlayamadım.!
Ulaşım AŞ’de ki tüm otobüslerin bir kısmı satılıp, diğerleri kiralandıktan sonra kapatılmayınca, UKOME’den ısrarla beklenen 6.000 taksi projesi onaylandığında, bu şirketi mi kullanmak istiyor acaba sayın başkan?
Tartışma nasıl başladı;
Aslında konunun tartışılması Sayıştay denetçilerinin bu konuda 2015 ve 2018’de yazdıkları raporlar ile başlıyor. Raporun özetini aşağıda paylaşıyorum. Görüldüğü gibi yetki ve mevzuat yönünden işler karmakarışık olmuş.
Bu arada metrolar hariç, Tünel ve Tramvaylar eskiden olduğu gibi hala İETT bünyesinde çalışıyor.
“1. İBB 2018 DENETİM RAPORU SAYFA 143- 145;
BULGU 53: Otobüs ve tramvay işletmeciliği mevzuat hükümleri arasında yetki karmaşası bulunması.
İdarenin kara toplu taşıma ve tramvay işletmeciliği denetim ve incelemelerinde 3645- İETT İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri Teşkilât ve Tesisatının İBB Devrine Dair Kanun ile 5216- BB- Büyükşehir Belediyesi Kanunu arasında yetkili idarenin tespitinde çelişkilerin bulunduğu, bu bağlamda; toplu ulaşımın önemli bir kısmını oluşturan kara toplu ulaşım ve tramvay işletmeciliğinde yetki karmaşasının yaşandığı tespit edilmiştir.
3645, 22.06.1939/ 4239 RG’de yayımlanıp yürürlüğe girmiş. Md. 3; İstanbul’da tramvay şebekesi ve otobüs işletmesini kurmak, işletmek veya işlettirmek İETT’nin vazifelerindendir. 23.07.2004/ 25531 RG’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5216 göre ise toplu ulaşım hizmetinin ifasında İstanbul il özelinde yetki karmaşaları ortaya çıkmış. 3645 güncelliğini yitirip günümüz koşullarına uygun değişikliklerin yapılmaması otobüs ve raylı sistem işletmeciliği alanında yetki karmaşasına neden olmaktadır.
5216/ Md. 7.1.p ile BB sınırlarında toplu taşıma hizmetlerini yürütmek, bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek BB görev, yetki ve sorumluluğudur. Bu maddenin yürürlüğe girmesi ile beraber toplu taşıma hizmetlerinden olan otobüs ve raylı sistemlerin işletilmesi ve/veya işlettirilmesi işlerinde yetkili otoritenin hangi kurum olduğu hususu belirsiz hale gelmiştir.
Hali hazırda İETT tarafından işletilen otobüsler bulunmakta, idare tarafından iştiraki konumunda olan ve 5216/ Md. 26 ile Otobüs AŞ’ye işlettirilen otobüsler (Erguvanlar) ve İETT bünyesinde işletmeciliğine devam eden Özel Halk Otobüsleri ile de toplu ulaşım hizmeti sağlanıyor. Kısacası, fiili durumda gerek idare gerekse İETT’nin kara toplu ulaşımına ilişkin birtakım hizmetleri söz konusudur. Tramvay işletmeciliğinde ise kamu idaresi tarafından 5216/ Md. 26 göre iştiraki olan İstanbul Metro AŞ yetkili.
Ancak hizmet sunumu noktasında hangi kanunun esas alınması gerektiğinde bir netlik söz konusu değildir. Somut olayda her iki düzenleme kanun ile yapıldığından üst norma göre hangisine uyulması gerektiğinden bahsetmek mümkün olamıyor. Doktrinde genel kanundan sonra çıkan bir genel kanun, genel kanundan sonra çıkan bir özel kanun ve özel kanundan sonra çıkan bir özel kanun durumlarında; sonradan çıkan kanun hükümleri uygulanacağında tereddüt yoktur. Ancak özel bir kanundan sonra genel bir kanun çıktığı zaman hangi hükümlerin uygulanacağı tartışmalıdır. Zira böyle bir durumda hangi ilkenin tercih edileceğinde net tercihte bulunmak da söz konusu olamamaktadır. 5216 tüm BB için düzenlemeler yapmış, 3645 ise İstanbul ili özelinde toplu taşıma hizmetlerini düzenlemiştir.
5216 toplu taşıma hizmetlerini kamu idaresinin yetkisinde saymış, bu hizmetleri şirketlerine işlettirebileceği ifade edilmiş ancak bağlı kuruluşlar hakkında bir düzenleme yapılmamıştır. Yukarıda da bahsedildiği gibi tercihin nasıl yapılacağı hususunda tam bir netlik bulunmamaktadır.
Böyle yüksek hacimli bir faaliyet hakkında hangi kanun hükümlerinin uygulanacağının tam bir netlikte belli olmaması, her idarenin kendince bir tercih ve yorumda bulunarak işlemleri yürütmesi, hatta tam bir karar alınamayarak her iki kanun hükümlerinin uygulanması kamu mali düzeni ve hizmet etkinliği açısından muhtelif sorunlara yol açabilecektir.
Bu hususlara ilk olarak 2015 Yılı İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğü (İETT) Sayıştay Denetim Raporunda da değinilmiş olup kanun koyucu tarafından yapılacak düzenlemelerle yetki, hak ve sorumlulukların netleştirilmesi uygulama aşamasında yetki aşımı, kanuna aykırı uygulama, vazifenin yerine getirilmemesi gibi hususların önüne geçmeye, hizmet verimi ve etkinliğinin yükselmesine vesile olacağı değerlendirilmektedir.
Kamu idaresi cevabında; “Yasal düzenleme yapılarak konunun açıklığa kavuşturulabileceği değerlendirilmektedir.” Demiş ama yapılmamış.
Sonuç olarak.
Sayın Ekrem İMAMOĞLU, başkan olarak İETT bünyesinde tüm otobüs işletmesini toplamaya karar vermiş. Ancak Metro AŞ bünyesinde yürütülen metro işletmeciliği ve bağlı kuruluş İETT konusunda yasal bir düzenleme yapıldı mı bilmiyorum.
Sevgiler ve saygılar sunarım.
AHMET BAYBARS GÖĞEZ