YAZARIN NOTU: Bu makalede bulamadığınız detayları, DOĞALGAZ DAĞITIM ŞİRKETLERİ VE BELEDİYE PAYLARI (Türkiye’nin Doğalgazla İmtihanı) kitabım ile linkini verdiğim Hakemli Akademik makalemde bulabilirsiniz. https://journals.gen.tr/index.php/holistecon/article/view/2168
https://www.veryansintv.com/dogalgaz-dagitim-sirketlerine-belediyelerin-ortak-yapilmasi/
4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu Md. 4.4.g gereğince, belediyelerin bir ay içinde davet edilerek verilmesi gereken %10 bedelsiz hisse payları ile YKÜ- Yönetim Kurulu Üyeliğinin, o ilde doğalgaz arzı yapan bazı DDŞ- Doğalgaz Dağıtım Şirketinin vermediğini Sayıştay denetim raporlarında gördüm.
Kanunla verilen hakkı DDŞ mi vermedi? Yoksa davet edildi de belediyeler mi almadı sorusu aklımı kurcaladı. Detayları ve işin aslını öğrenmek üzere 81 il ve ilçelerindeki 72 DDŞ’yi inceledim. (EPDK 2021 sektör raporu kitap baskıya verildiği 2022 şubat ayında henüz yayınlanmadığı için 2020 yılı bilgileri baz alınmıştır.)
Yenilenebilir enerji kaynaklarına sahiplikte birçok Avrupa ülkesine göre açık ara avantajı olan Türkiye’nin ENERJİ POLİTİKASI; Doğalgaz ağırlıklı ısınmak, Doğalgaz, kömür ve akaryakıt esaslı termik ve HES santrallerden elektrik elde etmek, dağıtım- depolama gibi büyük yatırımlara girişmek, özellikle kırsalda yerinde üretim yerine, yüksek gerilim hatlarıyla elektrik taşımak doğru tercih miydi? Tükenebilir fosil yakıt doğalgaz yerine, sürdürülebilir- yenilenebilir kaynaklar ağırlıklı ENERJİ POLİTİKASI neden tercih edilmedi?
5346 sayılı Yenilenebilir kaynakların enerji üretiminde kullanılması kanunu Md. 7 son paragrafında; “Valilik ve Belediyelerin yerleşim birimlerinin ISI ENERJİSİ ihtiyacını öncelikle Güneş ve Jeotermal kaynaklardan sağlaması esastır” hükmü uygulanmayıp, Kızılcahamam ve Balçova gibi yıllardır özel idare ve belediye şirketlerince konutlar jeotermal ile ısıtılırken, neden DDŞ’ler oralara da borular döşedi ve yöneticiler seyretti?
Depolama yatırımları (Transit doğalgaz ana boru hatları hariç) 2020 EPDK raporuna göre;
| Servis- kutusu sayısı | 4.007.545 | Adet | Servis hattı | 40.748.051 | Metre |
| Çelik boru hattı | 14.924.178 | Metre | Polietilen boru hattı | 101.495.764 | Metre |
Yatırımın yarısı veya 1/3’nü yenilenebilir kaynaklarla enerji elde etmek için harcasak daha iyi olmaz mıydı?
Üst kurul EPDK piyasa düzenleyicisi ve denetleyicisi olarak kamu ve vatandaşlar lehine yeterli düzenlemeler yapabilmiş mi? Dağıtım ihaleleri Rekabet Kurulu ve EPDK gözetiminde mi, yoksa siyasi tercihlere göre mi sonuçlandırılmış? Stratejik boyutlarıyla ve tekelleşmenin engellenmesi adına değerlendirmeler yapıldı mı?
Bu düşünceler beni DOĞALGAZ DAĞITIM ŞİRKETLERİ VE BELEDİYE PAYLARI (Türkiye’nin Doğalgazla İmtihanı) kitabını yazmaya götürdü. Akfon Kitap yayınladı.
Doğalgazlı yıllarının başladığı 2000’lerin başında sadece doğalgaz için değil, yenilenebilir enerji ile enerji verimliliği başlıklarında peş, peşe kanun ve yönetmelikler de çıkarıldı;
*Mayıs 2005/ 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Üretiminde Kullanılması Kanunu,
*Nisan 2007/ 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu (Yönetmelik Ekim 2011’de çıkartıldı.)
*Haziran 2007/ 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu
Aynı yıllarda ise Doğalgaz lisansları öne çıkmış. (Lobi etkisi olduğu söyleniyor.)
NELER YAŞANDI?
Kitabımın önsözünden alıntıladığım bu bilgilerden sonra belediyelerin ortaklık konusuna girelim.
2020’de 81 ilin tümü doğalgazla tanıştı. İlçelere bağlantılar devam ediyor. Lisans dağıtımında piyasaya hangi şirketler girmiş? Daha sonra girenler var mı? Aldığı lisansları devredip piyasadan çıkanlar kimler tabloda;
| ŞİRKET/GRUP/HOLDİNG | ALINAN | DEVREDİLEN | DEVRALINAN | TOPLAM |
| KAZANCI HOLDİNG | 9 | YOK | 12 | 21 |
| BÜYÜKTOPÇU GRUBU | 10 | 10 | YOK | YOK |
| PEKER AİLESİ | 1 | 1 | YOK | YOK |
| CİNDİOĞLU AİLESİ | 1 | 1 | YOK | YOK |
| TEMEL İNŞAAT AŞ | 7 | 7 | YOK | YOK |
| KARAATA-CİMİLLİ | 1 | 1 | YOK | YOK |
| STFA HOLDİNG | 1 | 1 | YOK | YOK |
| TEVFİK ÖZ | 1 | 1 | YOK | YOK |
| AHLATÇI HOLDİNG | 2 | YOK | 10 | 12 |
| AKMERCAN GRUBU | 10 | YOK | YOK | 10 |
| ARSAN GRUP | 3 | YOK | 1 | 4 |
| KALYON KOLİN | 2 | 1 | 1 | 2 |
| PALMET GRUP | 2 | YOK | 1 | 3 |
| İZMİT BELEDİYESİ | 1 | 1 | YOK | YOK |
| İNDET İNŞAAT | 1 | 1 | YOK | YOK |
| SOCAR ÇALIK | YOK | YOK | 2 | 2 |
| BOTAŞ | 2 | 2 | YOK | YOK |
| CENGİZ HOLDİNG | 2 | YOK | YOK | 2 |
| ZORLU HOLDİNG | 2 | YOK | YOK | 2 |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | 2 | YOK | YOK | 2 |
| OSMAN ERDEMCİ | 2 | 1 | YOK | 1 |
| ÖZGE GRUP | YOK | YOK | 1 | 1 |
| ADAPAZARI BELEDİYESİ | 1 | 1 | YOK | YOK |
| ERDEM HOLDİNG | YOK | YOK | 1 | 1 |
| AKDOĞAN AİLESİ | 1 | YOK | YOK | 1 |
| ANKARA BB | 1 | 1 | YOK | YOK |
| TORUNLAR | YOK | YOK | 1 | 1 |
| CEVAT GÜVEN | 1 | YOK | YOK | 1 |
| DELİMOLLAOĞLU GÜNAY | 1 | YOK | YOK | 1 |
| FERNAS GRUP NASIROĞLU AİLESİ | 1 | YOK | YOK | 1 |
| İSTANBUL BB | 1 | YOK | YOK | 1 |
| KOÇOĞLU AİLESİ | 1 | YOK | YOK | 1 |
| NUROL MESA | 1 | YOK | YOK | 1 |
| UŞAK GİRİŞİM ORTAKLIĞI | 1 | YOK | YOK | 1 |
| TOPLAM | 72 | 30 | 30 | 72 |
* Görüldüğü gibi 12 grup/ şirket aldığı 27 lisansı, 1 ay ile 10- 15 yıl arası başka şirket ve gruplara devredip piyasadan çekilmiş.
* 72 şirketten 21 tanesi bir, 43 tanesi üç şirkete ait. REKABET KURULU nasıl onay vermiş? Mantıklı mı?
* Bu tabloyu ben oluşturdum.
| 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2017 | TOPLAM |
| 7 | 17 | 7 | 15 | 10 | 3 | 2 | 2 | 1 | 4 | 4 | 72 |
* EPDK tarafından hangi yıllarda kaç dağıtım lisansı verildiğini gösteriyor.
AKSA ÇUKUROVA ve AKSA KARADENİZ belediyelere %10’dan daha az hisse vermiş. Aşağıdaki tabloda belediyelerin hiç ortak yapılmadığı (Ticaret Sicil Gazeteleri ve şirketlerin web sitelerine göre) şirketler var. Bazen yayınlanmasa da, İTO kayıtlarında belediyenin YKÜ- Yönetim Kurulu Üyesinin ismini görüyorum.
| KAZANCI HOLDİNG | AKSA AĞRI |
| KAZANCI HOLDİNG | AKSA SİİRT BATMAN |
| AHLATÇI HOLDİNG | KARGAZ- ÇANKIRI KASTAMONU KARABÜK |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN ARTVİN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN DELTA- SAMSUN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN GEPA- SAKARYA |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN MARDİN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN MUĞLA |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN SİNOP |
| ZORLU HOLDİNG | TRAKYA- EDİRNE KIRKLARELİ TEKİRDAĞ |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | KARS ARDAHAN |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | IĞDIR |
| ÖZGE GRUP | DOĞUGAZ- MUŞ BİNGÖL BİTLİS |
| TORUNLAR | BAŞKENTGAZ- ANKARA |
| KOÇOĞLU GRUP | KIZILCAHAMAM |
* Bazı grup şirketlerinin, farklı illerde ortak yaptığı belediyeler olsa da, diğerleri belediyeleri ortak etmemiş.
“İlgi : 03.07.2021/ 359920 sayılı yazı ile “Ticaret sicil gazetesinde yazılarak yapılan çağrı, yerel ve/ veya ulusal gazete ilanları gibi tebligat yerine geçer mi?” “Yönetim kurulu ve/ veya genel kurul kararı alarak Ticaret sicil gazetesinde ilanla, tebligat şartları yerine getirilir mi.?” DiyeEPDK’ya sordum.”
Sayı: E-47582637-120.07.01- ile cevap geldi. “Tic. Sic. Gaz. İlanının tebliğ yerine geçip, geçmeyeceği hukuki bir sorundur” diyerek; “Dağıtım şirketlerinin yetki aldığı şehirde bulunan belediye veya belediye şirketini sermaye koyma şartı aramaksızın, yüzde on (%10) nispetinde dağıtım şirketine ortak olmaya davet etmesini Kanun koyucu herhangi bir şekil şartına bağlamamıştır. Bu kapsamda dağıtım şirketlerinin dağıtım bölgelerinde bulunan belediye/ belediyeler veya belediye şirketini davet edip etmedikleri Kurumumuz tarafından takip edilmektedir. Bilgilerinize sunulur. Hüseyin DAŞDEMİR” cevabı geldi. Bence de Tic. Sic. Gazetesi kararı tebligat kanununa göre geçerli değildir.
EPDK takip ediyorsa tablodaki şirketler neden hala ortak olmamış/ yapılmamış?
Çok çarpıcı olduğu için Zorlu Holding TRAKYA BÖLGESİ DOĞALGAZ DAĞITIM AŞ örneğini açıklamak isterim.
2006 yılında lisans alan şirketin bölgesinde, Edirne- Kırklareli- Tekirdağ BB ve ilçeleri var. (ÇORDAŞ’a ait Çorlu ve Marmara Ereğlisi hariç.) Şirket sermayesi Ağustos 2010’da 8.500.000 TL’den 63.500.000 TL’ye, Şubat 2021’de 431.000.000 TL’ye çıkartılmış. Fark 55.000.000 TL+ 367.500.000 TL= 422.500.000 TL olup, kârın %10’nu 42.250.000 TL belediyelerin kasasına girebilirdi. Kurumsal şirketler genellikle karlarını sermaye yedeği olarak saklar ve sermaye artışında veya yatırımlarının finansmanında kullanır. Belediyeler, kanuna göre lisans alındıktan sonra 1 ay içinde (haydi 1 yıl olsun) şirkete ortak olsalardı, temettü almaya hak kazanacaklardı.
Şirketlerin kâr payı dağıtmama kararı ile %10 kâr payları verilmeyebilir mi? Bunu bir başka yazımda açıklayacağım.
Telekom şirketleri de kazı ruhsat ve yol tahrip bedeli ödüyor ama belediyeler ortak yapılmıyor. Metre başına her yıl güncellenen “Geçiş hakkı” bedeli ödüyorlar. Müze- maden- kaynak suları hasılatından belli oranlarda belediyelere pay veriliyor.
EPDK kendisini garantiye almış. Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği m. 13 göre DDŞ, faaliyet döneminde gelir tablosundaki Net satış hasılatının %0,2 (binde ikisini) aşmayan, EPDK tarafından belirlenecek katılma payı oranı ile çarpılarak bulunan katılma payı tutarını, ilgili faaliyet yılını takip eden yılın Mayıs ayı sonuna kadar tahsil ediyor. Yani DDŞ kâr dağıtmama kararı alsa da onu etkilemiyor.
Mevzuatta belediyeler için de benzeri bir katılma payı oranı belirlenip, her yıl düzenli gelir kazanmaları neden düşünülmedi?
Son olarak şöyle bağlayalım. Kanunla verilen hak/ hissesini alıp ortak olmayan belediyelerin muhasebesinde 241 Hesap o kadar eksik olacağı için sayın başkanlara ileride soruşturma açılabilir. Demedi demeyin!
En mantıklısı belediyeleri ortak yapmaktansa, maktu veya satış hasılatı tutarı üzerinden bir oranı her yıl Katılma payı olarak ödemektir. Belediyeler kendi şirketlerini bile zor denetliyor. Sevgiler ve saygılar sunarım.