Taksim Gezi parkının bir vakfa tahsisi hakkında basında çıkan haberler kamuoyunda ve sosyal medyada çokça tartışıldı. Sayıştay raporlarında da benzeri konularla ilgili birçok tespit yapılmış.
Hazırlamakta olduğum “Sayıştay raporlarının özeti” çıkartılarak “BELEDİYELERDE SİSTEMATİK HATALAR VE ÇÖZÜMLER” başlıklı başucu- eğitim kitabımdan bazı alıntılar yaparak, 2012- 2018 arası bu çerçevede yapılmış incelemelerden, raporlara yansıyan hatalı işlemleri paylaşmak isterim. Özellikle aşağıdaki Tablodan da görüleceği gibi üst, üste 4-5 kez raporlarda eleştirilmiş olmasına karşın, başta İBB eski yönetimi olmak üzere, bazı belediyeler hatayı telafi etme yönünde yeterli gayreti göstermemiş görünüyor. Hatta BJK- Beşiktaş Jimnastik Kulübü Derneğine yapılan tahsis için 2016/350 dosya numarasıyla takip edilen dava neredeyse zamanaşımına uğramak üzeredir.
BULGU; Dernek ve vakfa (BJK) verilen tahsis- intifa hakkının sözleşme ve imar planına aykırı kullanımının iptal edilmemesi. Belediyeye verilen hazine- belediye mallarının intifa hakkı- tahsisinin amaç dışı kullanımı veya 2 yıl hiç kullanılmaması ile iptal edilmeyip, işgal/ ecri misil ile alt kiralamanın devam etmesi.
GEREKÇESİ ; 2886- DEVLET İHALE KANUNU 62; “Sözleşmeden Md. 63 hariç müteahhit veya müşteri taahhüdünden vazgeçer veya şartname ve sözleşme gereğini yerine getirmezse, 10 gün süreli ve nedenleri belirtilen ihtara rağmen durum devam ederse, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmadan kesin teminat gelir kaydedilir, sözleşme feshedilip hesap genel hükümlere göre tasfiye edilir. Gelir kaydedilen teminat, müteahhit veya müşteri borcuna mahsup edilmez.” Md. 75 göre kendisine tahsis edilen hazineye ait taşınmaz tahsis amacı dışında kullanması durumunda, tahsisin iptali ve ecri misil ödenmesini gerektirecektir.
10.10.2006/ 26315 Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Tahsis ve Devri Yönetmeliği “Tahsis Yetkisi” Md. 4.1; Özel hüküm yoksa kamu idareleri, tahsisi Md. 47 göre yapar ancak, mülkiyetinde ki taşınmazın tahsisini belediyeler, 5393/ Md. 15.h, 22.02.2005/ 5302- İl ÖZEL İDARESİ KANUNU Md. 64.d göre yapar. Md. 4.2; Özel hükümler 5018/ Md. 47 göre öncelikle uygulanır. Md. 4.3; “Özel kanunlarıyla amacı belirtilerek kamu idarelerine tahsis edilmiş taşınmazlara ayrıca tahsis yapılmaz ve bu taşınmazların tahsisi, hizmetin devamında geçerlidir. Tahsis amacı kalkar veya amacı dışında kullanılırsa, genel hükümlere göre maliki kamu idaresince tahsisler kaldırılır veya tahsis amacı değişikliği yapılabilir.” “Ön ve Kesin Tahsis ile Süresi” Md. 6.2; “(1)’nci fıkrada yer alan koşullar yerine getirilerek kesin tahsis talebinde bulunmayıp, süresiz tahsis edilen taşınmaz iki yıl tahsis amacına uygun veya amaç dışı kullanılırsa, yazışmaya gerek kalmadan tahsis kalkmış sayılır.” “İşgale Karşı Koruma” Md. 8.1; “Tahsis yapılan kamu idaresi, işgal ve tecavüzlere karşı korunması ile ilgili her türlü tedbiri almak, işgal ve tecavüzde yasal yollara başvurmak ve Hazineye ait taşınmazlar ile Devletin tasarrufundaki yerleri defterdarlık veya mal müdürlüğüne, diğerlerinde taşınmaz maliki idareye bildirir.” “Tahsisin Kaldırılması” Md. 9; “Tahsis işlemi; a) Kamu hizmetinin sona ermesi, b) Taşınmazın tahsis amacı dışında kullanılması veya maliki kamu idaresinin izni olmaksızın üçüncü kişilere kullandırılması,” “İzinsiz kullanımlarda bedel alınması” Md. 11; “Hazineye ait taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler için ise; Maliye Bakanlığı yerel birimince ilgili mevzuatına göre tespit edilen ecri misil alınır. Rızaen ödenmeyen ecri misil, 21.07.1953/ 6183 göre tahsil edilir. Ancak, Hazineye ait taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler için genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinden ecri misil alınmaz.”
336- Milli Emlak Genel Tebliği “Tanımlar” Md. 4.c; “Ecri misil: Hazine taşınmazının, İdarenin izni dışında gerçek veya tüzel kişilerce işgal veya tasarruf edilerek, İdarenin bir zarara uğrayıp uğramadığına veya işgalcinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın İdarece talep edilen tazminatı ifade eder.”
5393- BELEDİYE KANUNU Md. 15.6; “Belediye malına karşı suç işleyenler Devlet malına karşı suç işlemiş sayılır. 2886/ Md. 75; “Belediye taşınmazlarında da uygulanır.” “İşgal edilen taşınmaz, idare talebiyle bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 günde tahliye ettirilerek idareye teslim edilir.”
5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU “Taşınmaz tahsisi” Md. 47.1; “Kamu idareleri, kanunda veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde ki kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufunda ki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilirler. Tahsis edilen taşınmaz, amaç dışı kullanılamaz.” Md. 48.3; “Kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemleri, mevzuatında öngörülen kurallarla hizmetin amacına uygun verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılır. Bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenler sorumludur.”
BULGULAR ;
Mülkiyeti İBB ait Beşiktaş 2012 ada, 2 parsel 07.07.1988/ 1565 ile 2886/ Md. 51.g göre BJK- Beşiktaş Jimnastik Kulübüne 49 yıl intifa hakkı verilmiş. Yargılamalar sonrası 08.08.2002/ 1518 Encümen 49 yıl 2.000 $/ay ve gelirin %5’i intifa sözleşmesi imzalanmış. Sayıştay 2011-2012’de %5 pay ile kesin teminatın ödenmediğini, bazı tahsilatlar yaptığını tespit etmiş. BJK sözleşmeye aykırı İntegral Arena, Sporium tenis kortu, yüzme havuzu, Starbucks, Mucizeler Dünyası Çocuk Evi, Çocuk Gelişim Merkezi, vb. tasarrufta bulunmuş. 2018’de Sayıştay tekrar iptal istemiş.
R. Hisarı Mah. 32 pafta eski 981 yeni 1297 ada 31 parsel 10.240 m2 taşınmazı İBB, 06.10.1992’de Gayri Ayni Hak ile “Açık Spor Turizm ve Eğlence Merkezi” için 49 yıl Beşiktaş Belediyesine verilmiş, taahhüt ve imar planına aykırı kullanıma rağmen iptal edilmemiş. Beşiktaş Meclisi 21.12.1994/92 kararıyla Çilekli Spor Tesissini 10 yıl 16.02.1995/331–224 kararla BJK ihale etmiş. BJK, tesislerde lokanta öngörülen bölümde anaokulu ve BJK Koleji kurmayı belediyeden talep etmiş. Talep 26.06.1996/18 Meclis kararı ile onaylanmış. İBB 24.02.2011’de taşınmaz üzerinde okul binasını görmüş. İmar Müd. 14.12.2011/ 5063 yazıyla Beşiktaş Belediyesine bildirmiş ama uygulanmamış. 2011- 2012- 2013- 2014 Sayıştay Raporlarında da taşınmazın tahsis amacı dışı kullanılması kamu yararı ilkesi ile bağdaşmadığından, intifa hakkının iptali istenmiş. 2018’de İBB meclisi 03.06.2016’da intifa hakkını iptal etmişse de Beşiktaş belediyesi devam ettirip iade etmemiş. İstanbul 15. Asliye Hukuk Mahk. 2016/350 Esas sayıyla dava devam ediyor.
Ankara BB çeşitli kurumlardan (Hazine, belediyeler vb.) kamu hizmeti ve proje amaçlı tahsis edilen bazı taşınmazları fiilen kullanmayıp bekletiliyor veya takip etmeyince işgal edenlere bir işlem yapılmıyor. Örnek; 1) Gölbaşı 228 ada 1 parsel Hazine taşınmazı, uyuşturucu madde bağımlılığıyla mücadele ve rehabilitasyon projeleri amaçlı 06.07.2015’de tahsis edilmiş. Tahsisin kalktığı 31.10.2018 kadar amaca yönelik kullanılmayıp, güvenlik ve tefriş dahil harcamalar yapılmış. 2) Mamak 37521 ada 1 parsel bağımsız bölümler 06.12.2013’de Mamak Belediyesince Aile yaşam merkezi, hanımlar lokali, gençlik spor ve sosyal kültürel faaliyetler amaçlı idareye tahsis edilmiş. 2017’de depo olarak kullanılmak için işgal edildiği zabıta tutanağıyla saptanmış. 06.07.2018’de tahsis kaldırılmış. 3) Polatlı İlçesi 1578- 1579- 1580- 1581 ve 1582 parsellerde ki hazine arazisi mesire alanı yapılmak üzere 08.05.2015’de tahsis edilmiş. Faaliyet gerçekleşmemiş, harcama da yok ama Polatlı belediyesi kontrolüne bırakılmış. Bu da tahsis amacına aykırı.
22.10.2012 tarihli Balçova Belediyesi Tenis Kortları ve Müştemilatı Bakım Onarım ve Kira Karşılığı İşletilmesi Sözleşmesi Md. 5.24; “Sözleşme, her ne sebeple olursa olsun Belediyenin yazılı izni olmadan bir başkasına devredilemez, ortak alınamaz. Aksi davranış hiçbir ihtar ve hükme hacet kalmaksızın sözleşme feshedilir. Ancak, devir ve ortak alma işlemi 2886/ Md. 66 göre İta Amirinin onayı ile yapılabilir.” Buna rağmen bahse konu kiralanan adreste farklı bir kişiye ait Restoran İşletmesi için Çevre Temizlik Vergisi bildirimi yapılmış.!
Eskişehir BB irtifak hakkı tesisiyle kiraya verilen yerlerde sözleşmeye aykırılık var. 51/g ile Hoşnudiye Mah. Cengiz Topel Cad. 442 ada 31 parselde 10 katlı 4500 m2 otel binası, 22 yıl otel ve turizm yatırım ortaklığına kiraya verilmiş. Alt kiracı olarak spor merkezi kurulmuş, sonra faaliyetini durdurmuş. Ayrıca lokanta ruhsatlı bir işletme faaliyetine devam ediyor. Taşınmazın bağımsız bölümlere ayrılıp alt kiralama için sözleşmeye rağmen İdareden herhangi bir izin alınmamış. Hacıalibey Mah. Otopark inşa ve işletmesi için 51.g ile 15 yıllık kiralama yapılmış. İzin almadan, çeşitli işletmelere alt kiralama yapılmış. Sözleşmeye aykırı davranıldığı için önce süre verip eski haline getirmeli, getirmezse tahliye edilmeli.
YORUM ; Beşiktaş belediyesi, İBB tahsislerini mevzuata ve Sayıştay denetim raporlarına rağmen yetkisiz olarak BJK ve Derneğine 49 yıl süreyle hatada ısrar ederek neden kiralayıp intifa hakkını devreder? Ben yasaları da, Sayıştay’ı da dinlemiyorum demek değil mi? Görevi ihmal yok mu?
BELEDİYELER İŞTİRAKLER | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | AÇIKLAMA / GEREKÇE |
İBB/ BEŞİKTAŞ | X | X | X | X | X | R. Hisarı 1297 ada 31 parsel, Beşiktaş 2012 ada, 2 parsel BJK verilen intifa hakları sözleşmeye aykırı. 2018’de İBB meclisi 03.06.2016’da Beşiktaş Belediye intifa hakkını iptal etmiş halen Belediye teslim etmemiş. İstanbul 15. Asliye Hukuk Mahkemesinde 2016/350 Esasla dava devam ediyor. ↑ | ||
BEŞİKTAŞ/ İBB | X | X | X | X | X | İBB 2012 ada, 2 parsel Çilekli tesisleri 51.g ve gayri ayni hak tahsisini BJK devretmiş ve amaç dışı kullanılıyor. 2018’de Sayıştay tekrar iptalini istemiş. ↑ | ||
ANKARA BB | X | Hazine, belediyeler vb. kamu hizmeti ve proje amaçlı tahsis edilen Gölbaşı, Mamak, Polatlı bina ve arazilerinde proje uygulanmayıp, fiilen kullanmayıp bekletiliyor veya takipsiz kalınca gereksiz harcama yapılıp, fırsatçı işgalcilere de işlem yapılmamış. ↑ | ||||||
BURSA BB | X | Halka açık spor alanı tahsisli yeri araç park yeri, betonarme bina yaparak Bursaspor’a bırakılınca tahsisi bakanlık iptal etmiş, 2017’de 10.101.780 TL ecri misil ödeme emrine itiraz haksız bulununca, %10 zam ve gecikme zammıyla toplam 18.641.905 TL ödeme çıkartılmış | ||||||
BALÇOVA | X | Tenis kortu işletmecisi ita amirinden izinsiz başkasına restoran için alt kiralama yapılmış. ↑ | ||||||
ESKİŞEHİR BB | X | X | 51.g ile kiralanan otel ve otoparka, sözleşmeye aykırı alt kiralama yapılmış. 2018’de hata devam etmiş. ↑ |
Geçmişte de olsa kamu malının tahsisinde yapılan hataların, yeni yönetimlerce takibi yapılarak düzeltilmesi gerekir. Aksi halde emsal özellikleri nedeniyle başka kişi ve kurumlarca benzeri talepler olabilir ve açılacak iptal davalarında kurumların elini zayıflatabilir. Bu konu iktidar ve/veya muhalefet partileri meselesi olarak ele alınmamalı, hele ki takım taraftarı psikolojisi ile hiç davranılmamalıdır diye düşünüyorum. YEREL YÖNETİMLERDE SİSTEMSEL SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER kitabımızın birinci cilt C). TAHSİS VE KİRALAMALAR BULGU; 10- 11 ve 12’de tahsisler konusunda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
Sevgiler ve saygılar sunarım.
Ahmet Baybars GÖĞEZ