Haliç Kongre Merkezinde 11- 13 Kasımda düzenlenen 2022 ÖRGÜTLERİN YÖNETİMİ KONGRESİNDE bildiri olarak sunuldu.
ABSTRACT
1. INTRODUCTION
In the reports of the SIA, the Natural Gas Market Law No. 4646 m. 4.4.g according to, “The city distribution company, which has obtained a distribution license from the Board, is obliged to invite the municipality or municipal company in the city where it is authorized to become a partner in the distribution company at a rate of 10%, without seeking the condition of investing capital. This capital ratio can be increased by a maximum of 10%, provided that the price is paid…
The institution, (municipality or municipality company) does not buy shares or buys at least one share that does not qualify for membership in the board of directors, however, according to Turkish Commercial Law (TTK) No. 6762 m. 275, it may request from the local distribution company to make arrangements that will give the municipality the right to represent in the company’s management and supervisory boards.”
I saw that the 10% bonus shares and the Board Membership (YKU), which must have been invited and granted within one month after the municipalities are licensed, were not given by the Natural Gas Distribution Companies (DDŞ) supplying gas in that province, and some errors in accounting record were made. Deciding that the problem should be examined in detail, I published the results of the research in my book titled “Natural Gas Distribution Companies and Municipal Shares- Turkey’s Test with Natural Gas”.
In this study, by quoting from my book, (with the expression of the Energy Market Regulatory Authority (EPDK)) that, “municipalities that are partnered due to the services and cooperation of municipalities” are not considered to be partnered with Electricity and Telecom companies; I will try to look into: why natural gas distribution companies are considered to get free partnership, and also what their results are. [1]
Did DDŞ not give the right given by law? Or was it invited but the municipalities did not receive it? When inviting, Were the principles of the Notification Law complied with? Does announcing in the Trade Registry Gazette is accepted as formal notification? How many municipalities have not yet become partners? Did the partners receive their dividends? There are more questions such as what happened to the dividends that were not received and distributed with the decision of the general assembly. My research, which I started to learn the details and the truth of the matter led me to examine 72 DDŞ’s in 81 provinces and districts.
Turkey’s Energy Policy, which has an advantageous position over many European countries in terms of owning renewable energy resources; “Heating with natural gas, obtaining electricity from natural gas, coal and fuel- based thermal and HES power plants, undertaking large investments such as distribution-storage-pipelines”. Was it the right choice to carry electricity with high voltage lines instead of on-site production, especially in rural areas? Why was the Energy Policy based on sustainable-renewable resources not preferred instead of exhaustible fossil fuel natural gas? Although the answers to all these questions are included in detailed tables in my book, I will include a review that I have addressed to the issue on a company basis in the tables provided below.
TABLE-1 Ten Countries with the Largest Natural Gas Reserves 2020 (Trillion m3)
| Russia | 37,4 | Iranian | 32,1 | Qatar | 24,7 | Turkmenistan | 13,6 | USA | 12,6 |
| Chinese | 8,4 | Venezuelan | 6,3 | S. Arabia | 6,0 | UAE | 5,9 | Nigeria | 5,5 |
TABLE-2 Lifespan of Global Natural Gas Reserves (years)
| Middle East | 110 | Europe | 15 | Asia Pacific | 25 | North America | 14 |
| Africa | 56 | Central America | 8 | Eurasia | 71 | (*) |
TABLE-3 Transit Natural Gas Storage Investments Excluding Main Pipelines (According to 2020 EPDK Report)
| Number of service-boxes | 4.007.545 | Piece | Service line | 40.748.051 | Metre |
| Steel pipeline | 14.924.178 | Metre | Polyethylene pipeline | 101.495.764 | Metre |
*Wouldn’t it be better if we spent half or 1/3 of this investment on renewable energy?
Could EPDK, as a market regulator and controller, make adequate regulations in favour of the public and citizens’ interest? Were the distribution tenders concluded under the supervision of the Competition Board and EPDK, or according to political preferences? Has adequate evaluation been made in terms of its strategic dimension and in order to prevent monopolization?
2. NUMBER of NATURAL GAS MARKET LICENSEs, LICENSE TYPEs att he END OF 2020
| License Type | Number of licenses | Number of Licenses with Operations |
| Import License (Long Term) | 18 | 13* |
| Import (Spot) | 52 | 12* |
| Transmission License (Pipeline) | 1 | 1 |
| Transmission License (LNG) | 14 | 9 |
| Storage License (LNG) | 4 | 4 |
| Storage License (Underground) | 4 | 2 |
| Wholesale License | 42 | 18 |
| Wholesale License (Production) | 9 | 9 |
| Wholesale (Auto LNG) License | 1 | 1 |
| CNG License (Transmission-Distribution) | 43 | 24 |
| CNG License (Sales) | 39 | 32 |
| CNG License (Auto CNG) | 14 | 11 |
| Export License | 22 | 2 |
| Distribution License | 72 | 72 |
| TOTAL | 335 | 210 |
*Those who do not engage in import activities but engage in wholesale activities within the scope of their licenses are included.
3. A STUDY ON SHARE TRANSFERS
According to the Natural Gas Market Law No. 4646 and the Natural Gas Market License Regulation; “The acquisition of shares representing 10% or more of the company’s shares, directly or indirectly by a real or legal person, the share acquisitions resulting in a shareholder’s shares exceeding 10% of the legal entity capital, and/or in case of a decrease in shares below 10% of the company’s capital of a partner’s shares, it is necessary to get Board approval is obtained from EPDK every time for share transfers.
Başkentgaz AŞ shares were sold as a block (100%) to Torunlar AŞ by the Privatization High Council (ÖYK) in 2013. In the previous tender held by the AGB, although the tender was held over 80% of the shares held by the institution, while it was expected that it would be concluded as such, whatever had happened, we saw that it was cancelled.
Before being tendered to Torunlar AŞ, with addition of a temporary section 3 to the Law No. 6353 that was accepted by the Grand National Assembly of Turkey (TBMM) on 04.07.2012, [Law no. 23 and 4646 provisional article. 3 has been added.]: “Within one month from the effective date of this paragraph, 20% (twenty percent) of the shares in the capital of Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ, was privatized by the Privatization Administration (ÖİB) within the framework of the provisions of the Law No. 4646 by applying the block sales method together with the company.
Before the tender of Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş., “… Art. 4.4.g. The sixth and seventh paragraphs of the sub-clause do not apply.” clause added. In other words, the provision of law numbered 4646 dated 2001 was amended with a temporary article and EPDK was by-passed. As explained in footnote 2, according to EPDK’s reply to my application dated 09.07.2021 and numbered 361724, Number: E-47582637-120.07.01-, In their reply, it was stated that the matter had been carried to the Court:“In addition, the subject matter has been brought to court by Ankara Metropolitan Municipality.” [2]
EPDK and Ankara Metropolitan Municipality (ABB) are definitely following the outcome of the case! I was also curious and made some attempts to learn, but I could not learn anything. Although EPDK was deactivated in the Başkentgaz tender, as can be seen in TABLE-8, many company shares were transferred as a blog, although they were under the control of EPDK, without any legal intervention. Why? EPDK!
My questions to ABB, ÖYK and EPDK;
a. Has this case been settled?
b. Has it been moved to the high court no matter if it was settled or against?
c. Has the Supreme Court decision been made public? I reached out to some lawyers from within the institution, even they do not know the result. What could the reason be for this secret?
d. In this sale, Ankara BB received a share price of 70,000,000 TL, which was around 13-15 TL as of the end of 2021, with a 10% equivalent of 70,000,000 TL capital income, dividend incomes since 2013 and up to 38 TL in the stock market for a while. When multiplied: 910,000,000 TL capital value, whether those losses and dividends considered as public losses? SAI!
4. MUNICIPALITIES THAT ARE NOT GIVEN/ RECEIVED 10% SHARES
It seems to be that AKSA CUKUROVA and AKSA KARADENİZ give less than 10% of the shares to the municipalities. In the table below, there are companies (according to the Trade Registry Gazette and websites) with which the municipalities are not partners at all. Although it is not published, the name of the municipality YKU is mentioned in the records of ITO. We cannot see the minutes of the general assembly unless they are announced. (The review is as of end of 2021.) (TABLE- 4)
| KAZANCI HOLDİNG | AKSA AĞRI |
| KAZANCI HOLDİNG | AKSA SİİRT BATMAN |
| AHLATÇI HOLDİNG | KARGAZ- ÇANKIRI KASTAMONU KARABÜK |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN ARTVİN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN DELTA- SAMSUN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN GEPA- SAKARYA |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN MARDİN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN MUĞLA |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN SİNOP |
| ZORLU HOLDİNG | TRAKYA- EDİRNE KIRKLARELİ TEKİRDAĞ |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | KARS ARDAHAN |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | IĞDIR |
| ÖZGE GRUP | DOĞUGAZ- MUŞ BİNGÖL BİTLİS |
| TORUNLAR | BAŞKENTGAZ- ANKARA |
| KOÇOĞLU GRUP | KIZILCAHAMAM |
* Written according to the information in the Trade Registry Gazette advertisement and Web sites on the date of the review.
5. NATURAL GAS –ELECTRICITY TRANSACTION/REGISTRATION ERRORS IN MUNICIPAL ACCOUNTING3
FINDING 33: Electricity-natural gas deposits/guarantees with uncertain long-short-term, contract decision-stamp duty, amounts stored in banks for expropriation and loans received are not followed up in the Account.
REASON; Local Administrations Budget Accounting Regulation (MİBMY) “126- Deposit and Guarantee Account Given” m. 95; “Deposits and guarantees given to other public administrations and persons by the institution to undertake the construction work or to be reclaimed in return for a contract or other transactions are followed.” It is used for deposits and guarantees given on the basis of budget appropriation or in other ways for a period of more than one year, according to Articles 168 and 169 of “226- Operation of Deposits and Guarantees Given”. m. 257; “Deposits and guarantees with uncertain maturity or less than one year collected in cash or on deduction are followed in Account 330- Deposits and Guarantees Received.” “914- Qualification of Given TM Account” m. 444.1; “The TM given by institutions to other institutions or individuals in return for undertaking the construction of a job, a contract or other transactions are followed.” “Account Operation” m. 445; “(a) Debt.1) The TM account given to other institutions or persons in return for the execution of a work ….. is debited, 915- Credited to the TM Provision Given Account.” “(b) He will take. 1) Those who are taken back and partially released according to the procedure will be credited to the account, 915- The account will be debited.”
Expropriation Law No. 2942, article 10.8; “The administrations are given 15 days for the amount determined as the expropriation fee to be submitted to the court summons, deposited in the bank specified in the announcement and submitting the receipt indicating that the deposit has been made. If necessary, this period may be extended by the court for once.”
COMMENT; If deposits and guarantees are not recorded and monitored in accordance with the legislation, the subject institution may suffer losses by experiencing grievances with its interlocutors.
| MUNICIPALITIES AFFILIATES | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | EXPLANATION / RATIONALE |
| BAŞAKŞEHİR | X | He did not follow up the deposits/collaterals he gave according to their maturity, 126 Accounts are over 1,150,354 TL, 226 Accounts are 1,150,354 TL less. | ||||||
| BEYKOZ | X | X | Subscriptions are expensed in 630 Accounts and 126 Accounts are unused. In 2018, 142,305 TL to Enerjisa, 32,254 TL to İGDAŞ, Kanlıca Forestry Manager. 122,500 TL + 183,750 TL + 71.790 TL, National Parks I. Regional Directorate. The collateral amounting to TL 589.878, given as TL 23.299 + TL 13.979, is not in the 226 Account. | |||||
| ESENLER | X | Guarantee fees of TL 37,953 given to electricity and gas distribution companies in 2015 for subscription were recorded as a budget expense without being tracked in 126 Accounts. | ||||||
| SULTANGAZİ | X | Guarantee (deposit) given/paid for public, individuals, natural gas, electricity and various subscriptions and which will be refunded when the subscription expires, is not tracked in 226 Accounts. | ||||||
| ŞİLE | X | Stamp taxes were tracked in 330 Accounts instead of 360 Accounts, and 1.682,311 TL was not paid to the Tax Office. | ||||||
| ÜSKÜDAR | X | Electricity – natural gas subscriptions 630 Expense written on the account. 126 Account not used. | ||||||
| AVCILAR | X | Electricity – natural gas subscriptions 630 Expense written on the account. 126 Account not used. | ||||||
| BEŞİKTAŞ | X | Deposits and guarantees shorter than 1 year are not tracked in 126 Accounts. | ||||||
| BEYLİKDÜZÜ | X | Electricity – natural gas subscriptions 630 Expense written on the account. 126 Account not used. | ||||||
| KADIKÖY | X | A security deposit of 86,473 TL for 80 natural gas subscriptions, 33.963 TL for 204 electricity subscriptions, a total of 120,437 TL was paid, and it was not followed up in the relevant accounts. | ||||||
| KARTAL | X | Enerjisa 249,462 TL, İGDAŞ 157,724 TL, Forest Region 1,345,272 TL, Kanlıca Orman 176,304 TL, 96.000 TL deposit-collateral was given to the finances, 226 Accounts are missing 2,024,764 TL, 126 Accounts have the same amount more. | ||||||
| ŞİŞLİ | X | X | Guarantee amount of 65.105 TL was recorded as expense in 630 Account instead of 126 Account. The error persisted in 2018. | |||||
| ÇUBUK | X | TL 357,229 given to various institutions was not tracked in off-balance sheet accounts and recorded in 126 accounts. | ||||||
| ETİMESGUT | X | Security fees and deposits paid Instead of 126 Account, expenses were shown in 630 Account as electricity and fuel purchases. |
6. CONCLUSION:
I tried to share the situation of DŞ and the municipalities that are supposed to be 10% free partners by quoting from my book. Therefore, it is important reconsidering and evaluating Turkey’s Energy Policy and reviewing the existing laws for the solution of the existing problems.
I will add some quotes from Mr. Volkan ÖZDEMİR’s book “Natural Gas Markets – Theoretical Approach to Natural Gas Markets”.
Volkan ÖZDEMİR describes “The Development of Natural Gas Markets According to the Four-Stage Evolution Model” in Table-2 as follows;
- The role played by the state in the inception / stage,
- Developments in demand and infrastructure in the growth phase,
- Competition in the wholesale market at the development stage,
- In the maturation stage of the state policy; It is focused on the formation of markets to provide with new entries, creating effective trade centers (HUB) and completing liberalization efforts at every stage of the market except for those in a natural monopoly situation.
With the Natural Gas Market Law and regulation, monopoly position of BOTAŞ in the market was weakened and legally ended by privatizing wholesale, trade, distribution, marketing and supply chains with the privatization frenzy, without adequate discussion of whether it needed or was ready for a liberal market. Parallel to this, the laws and regulations regarding renewable energy sources, which were enacted in the same years, remained in the background compared to natural gas. There are statements that the natural gas lobby outweighs.!!
REFERENCES
GÖĞEZ, Ahmet Baybars, Natural Gas Distribution Companies and Municipality Shares.
GÖĞEZ, Ahmet Baybars, Systemic Problems and Solutions in Municipalities.
ÖZDEMİR, Volkan, Natural Gas Markets – Theoretical Approach to Natural Gas Markets.
INTERNET RESOURCES
https://www.dunyaenerji.org.tr/turkiyenin-gaz-hidrat-yol-haritasi-onerisi, (Date of Access:18.01.2018).
https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94/dogal-gazyillik-sektor-raporu, (Date of Access:18.08.2021).
KEYWORDS
Municipal, Natural Gas, EPDK, Natural Gas Market, 10% Bonus Shares.
[1] GÖĞEZ,Ahmet Baybars, Natural Gas Distribution Companies and Municipal Shares (Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediye Payları)- Turkey’s Natural Gas Test (Türkiye’nin Doğalgazla İmtihanı),Akfon Publishing House.
[2] For The Response Letter of The Energy Market Regulatory Authority, Natural Gas Market Department dated 09.07.2021 and numbered 361724, on my Application Number: E-47582637-120.07.01, See The Text of The Notification.
3 See. GÖĞEZ, Ahmet Baybars, Systematic Problems and Solutions in Municipalities (Belediyelerde Sistematik Sorunlar ve Çözümler), page 449.
DOĞALGAZ DAĞITIM ŞİRKETLERİNE BELEDİYELERİN ORTAK YAPILMASININ SONUÇLARI
BİLDİRİ ÖZETİ
1. GİRİŞ
Sayıştay raporlarında 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu m. 4.4.g göre “Kuruldan dağıtım lisansı alan şehir içi dağıtım şirketi, yetki aldığı şehirde bulunan belediye veya belediye şirketini sermaye koyma şartı aramaksızın, %10 nispetinde dağıtım şirketine ortak olmaya davet etmek zorundadır. Bu sermaye oranı, bedeli ödenmek kaydıyla en fazla %10 oranında artırılabilir…
Kurum, belediye veya belediye şirketinin hisse almaması veya en az bir yönetim kurulu üyeliğine hak kazanılmayacak oranda hisse alması halinde, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 275 göre belediyeye şirket yönetim ve denetim kurullarında temsil hakkı verecek düzenlemelerin yapılmasını, şehir içi dağıtım şirketinden isteyebilir.”
Belediyelerin lisans alındıktan sonra bir ay içinde davet edilerek verilmesi gereken %10 bedelsiz hisse payları ile Yönetim Kurulu Üyeliği (YKÜ)’nin, o ilde doğalgaz arzı yapan Doğalgaz Dağıtım Şirketleri (DDŞ) tarafından verilmediğini ve bazı muhasebe kayıt hataları yapıldığını gördüm. Sorunun detaylı incelenmesi gerektiğine karar vererek araştırma sonuçlarını “Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediye Payları- Türkiye’nin Doğalgazla İmtihanı “ başlıklı kitabımda yayımladım.[1]
Bu çalışmada kitabımdan da alıntılar yaparak, (Enerji Piyasası Denetleme Kurumu (EPDK) ifadesiyle), “belediyelerin verdikleri hizmetler ve işbirliği nedeniyle ortak edilen belediyelerin”, Elektrik ve Telekom şirketlerine ortak edilmesi düşünülmezken, neden doğalgaz dağıtım şirketleri için bedelsiz ortaklık düşünüldüğünü ve sonuçlarını incelemeye çalışacağım.
Kanunla verilen hakkı DDŞ mi vermedi? Yoksa davet edildi de belediyeler mi almadı? Davet edilirken Tebligat Kanunu esaslarına uyuldu mu? Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan etmek tebligat yerine geçer mi? Hala kaç belediye ortak olmadı? Ortak olanlar kâr paylarını aldı mı? Almayıp, genel kurul kararıyla dağıtılmayan temettüler ne oldu gibi sorular var. Detayları ve işin aslını öğrenmek üzere başladığım araştırmalarım, beni 81 il ve ilçelerindeki 72 DDŞ’yi incelemeye kadar götürdü.
Yenilenebilir enerji kaynaklarına sahiplik yönünden, birçok Avrupa ülkesine göre avantajı olan Türkiye’nin Enerji Politikası; “Doğalgaz ağırlıklı ısınmak, doğalgaz, kömür ve akaryakıt esaslı termik ve HES santrallerinden elektrik elde etmek, dağıtım- depolama- boru hatları gibi büyük yatırımlara girişmek”tir. Özellikle kırsal bölgelerde yerinde üretim yerine, yüksek gerilim hatlarıyla elektrik taşımak doğru bir tercih miydi? Tükenebilir fosil yakıt doğalgaz yerine, sürdürülebilir- yenilenebilir kaynaklar ağırlıklı Enerji Politikası neden tercih edilmedi? Tüm bu soruların cevapları kitabımda ayrıntılı tablolar halinde yer almakla birlikte burada, aşağıda sunulan tablolarda şirket bazlı olarak ele aldığım incelemeye yer vereceğim.
TABLO-1 En Fazla Doğalgaz Rezervine Sahip On Ülke 2020 (Trilyon m3)
| Rusya | 37,4 | İran | 32,1 | Katar | 24,7 | Türkmenistan | 13,6 | ABD | 12,6 |
| Çin | 8,4 | Venezuela | 6,3 | S. Arabistan | 6,0 | BAE | 5,9 | Nijerya | 5,5 |
TABLO-2 Küresel Doğalgaz Rezervlerinin Ömrü (yıl)
| Orta Doğu | 110 | Avrupa | 15 | Asya Pasifik | 25 | Kuzey Amerika | 14 |
| Afrika | 56 | Orta Amerika | 8 | Avrasya | 71 | (*) |
TABLO-3 Depolama Yatırımları ve Transit Doğalgaz Ana Boru Hatları Hariç 2020 EPDK Raporuna Göre;
| Servis- kutusu sayısı | 4.007.545 | Adet | Servis hattı | 40.748.051 | Metre |
| Çelik boru hattı | 14.924.178 | Metre | Polietilen boru hattı | 101.495.764 | Metre |
*Bu yatırımın yarısı veya 1/3’nü yenilenebilir enerji için harcasak daha iyi olmaz mıydı?
Üst kurul EPDK, piyasa düzenleyicisi ve denetleyicisi olarak kamu ve vatandaşlar lehine yeterli düzenlemeler yapabildi mi? Dağıtım ihaleleri Rekabet Kurulu ve EPDK gözetiminde mi, yoksa siyasi tercihlere göre mi sonuçlandırıldı? Stratejik boyutuyla ve tekelleşmenin engellenmesi adına yeterli değerlendirme yapıldı mı?
2. 2020 YILI SONU LİSANS TÜRÜNE GÖRE DOĞALGAZ PİYASASI LİSANS SAYILARI
| Lisans Türü | Lisans sayısı | Faaliyeti Olan Lisansların Sayısı |
| İthalat Lisansı (Uzun Dönemli) | 18 | 13* |
| İthalat (Spot) | 52 | 12* |
| İletim Lisansı (Boru Hattı) | 1 | 1 |
| İletim Lisansı (LNG) | 14 | 9 |
| Depolama Lisansı (LNG) | 4 | 4 |
| Depolama Lisansı (Yer altı) | 4 | 2 |
| Toptan Satış Lisansı | 42 | 18 |
| Toptan Satış Lisansı (Üretim) | 9 | 9 |
| Toptan Satış (Oto LNG) Lisansı | 1 | 1 |
| CNG Lisansı (İletim-Dağıtım) | 43 | 24 |
| CNG Lisansı (Satış) | 39 | 32 |
| CNG Lisansı (Oto CNG) | 14 | 11 |
| İhracat Lisansı | 22 | 2 |
| Dağıtım Lisansı | 72 | 72 |
| Toplam | 335 | 210 |
3. HİSSE DEVİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu ve Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliğine göre; “Şirket paylarının %10 ve daha fazlasını temsil eden payların, doğrudan veya dolaylı olarak bir gerçek veya tüzel kişi tarafından edinilmesi ile bir ortağa ait payların tüzel kişilik sermayesinin %10’nu aşması sonucunu veren pay edinimleri ve/ veya bir ortağa ait payların şirket sermayesinin %10’nun altına düşmesi sonucunu veren pay devirleri için her defasında EPDK’dan kurul onayı alınır.”
Başkentgaz AŞ hisseleri 2013’de blok (%100) olarak Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) tarafından Torunlar AŞ’ye satılmıştır. Öncesinde ÖYK’nın yaptığı ihalede, kurumun elindeki %80 hissesi üzerinden ihale gerçekleşmişse de, sonuçlanacak diye beklenirken, her ne olduysa iptal edildiğini görüyoruz.
Torunlar AŞ’ye ihale edilmeden önce TBMM’de kabul edilen 04.07.2012 tarihli 6353 sayılı Kanun m. 23 ile 4646 sayılı Kanun’a geçici m. 3 eklenerek; “Bu paragrafın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ’nin sermayesinde bulunan %20 (yüzde yirmi) oranındaki hisse de ÖYK tarafından özelleştirme kapsam ve programına alınarak, daha önceden özelleştirme kapsam ve programına alınmış %80 (yüzde seksen) oranındaki hisse ile birlikte blok satış yöntemi uygulanmak suretiyle Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) tarafından 4646 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde özelleştirilmiştir.”[2]
Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ ihalesi öncesi ise “…4646 sayılı Kanunun m . 4.4.g. alt bendinin altıncı ve yedinci paragrafları uygulanmaz.” hükmü eklenmiş. Yani 2001 tarihli 4646 sayılı kanun hükmü, bir geçici madde ile değiştirilerek EPDK devre dışı bırakılmıştır. 2 numaralı dipnotta açıklandığı üzere EPDK’nın 09.07.2021 tarihli ve 361724 sayılı başvuruma verdiği, Sayı: E-47582637-120.07.01- cevaba göre, “Ayrıca konu husus Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından yargı yoluna taşınmıştır.” hatırlatılması yapıldığı görülmektedir.
EPDK ve Ankara Büyükşehir Belediyesi (ABB) dava sonucunu mutlaka takip ediyordur.! Ben de merak edip, öğrenmek için bazı girişimlerde bulundum ama bir şey öğrenemedim. EPDK, Başkentgaz ihalesinde devre dışı bırakılmış olsa da, TABLO- 8’de görüleceği gibi birçok şirket hissesi, herhangi bir kanuni müdahale olmadan, EPDK denetiminde olmasına rağmen blog olarak %100 hisse devredilmiş. Neden? EPDK!
ABB, ÖYK ve EPDK’ya sorularım;
- Bu dava sonuçlandı mı?
- Lehte veya aleyhte sonuçlandıktan sonra yüksek mahkemeye taşındı mı?
- Yüksek mahkeme kararı kamuoyuyla paylaşıldı mı? Kurum içinden bazı avukatlara ulaştım, onlar bile sonucu bilmiyor. Bu sırrın nedeni ne olabilir?
- Bu satışta Ankara BB, %10 karşılığı 70.000.000 TL sermaye gelirinden, 2013’den bu yana temettü gelirlerinden ve borsada bir ara 38 TL’ye kadar çıkan, 2021 sonu itibarıyla 13-15 TL civarı olan hisse fiyatı, 70.000.000 TL ile çarpıldığında 910.000.000 TL sermaye değeri kaybı ile temettü gelirleri kamu zararı değil midir? SAYIŞTAY!
4. DDŞ TARAFINDAN %10 HİSSE VERİLMEYEN/ ALMAYAN BELEDİYELER
AKSA ÇUKUROVA ve AKSA KARADENİZ belediyelere %10’dan az hisse verdiği görülmektedir. Aşağıdaki tabloda belediyelerin hiç ortak yapılmadığı (Ticaret Sicil Gazetesi ve web siteleri bilgisine göre) şirketler bulunmaktadır. Bazen yayımlanmasa da örneğin İTO kayıtlarında belediye YKÜ ismi geçmektedir. Genel kurul tutanakları ilan edilmeyince göremiyoruz. (İnceleme 2021 sonu itibarıyladır.) (TABLO- 4)
| KAZANCI HOLDİNG | AKSA AĞRI |
| KAZANCI HOLDİNG | AKSA SİİRT BATMAN |
| AHLATÇI HOLDİNG | KARGAZ- ÇANKIRI KASTAMONU KARABÜK |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN ARTVİN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN DELTA- SAMSUN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN GEPA- SAKARYA |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN MARDİN |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN MUĞLA |
| AKMERCAN GRUBU | AKMERCAN SİNOP |
| ZORLU HOLDİNG | TRAKYA- EDİRNE KIRKLARELİ TEKİRDAĞ |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | KARS ARDAHAN |
| TURGAY KALEMCİ GRUP | IĞDIR |
| ÖZGE GRUP | DOĞUGAZ- MUŞ BİNGÖL BİTLİS |
| TORUNLAR | BAŞKENTGAZ- ANKARA |
| KOÇOĞLU GRUP | KIZILCAHAMAM |
* İnceleme tarihinde Ticaret Sicil Gazete ilan ve Web sitelerindeki bilgilere göre yazılmıştır.
5. BELEDİYE MUHASEBESİNDE DOĞALGAZ- ELEKTRİK İŞLEM/ KAYIT HATALARI[3]
BULGU 33: Uzun- kısa- vadesi belli olmayan elektrik-doğalgaz depozito/ teminatları, sözleşme karar- damga vergisi, kamulaştırma için bankalarda depo edilen tutarlar ve alınan kredilerin TM- Teminat Mektuplarının 126 ve 226 Verilen depozito ve Teminatlar Hesapta izlenmemesi.
GEREKÇE ; Mahalli İdareler Bütçe Muhasebe Yönetmeliği (MİBMY) “126- Verilen Depozito ve Teminat Hesabı” m. 95; “Kurumca bir işin yapımının üstlenilmesi veya bir sözleşme ya da diğer işlemler karşılığı geri alınmak üzere diğer kamu idaresi ve kişilere verilen depozito ve teminatlar izlenir.” “226- Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabıİşleyişi” m.. 168 ve 169 göre bir yıldan daha uzun süre için bütçe ödeneğine dayanarak veya diğer şekillerde verilen depozito ve teminatlar için kullanılır. m. 257; “Vadesi belli olmayan veya bir yıldan kısa nakden veya mahsuben tahsil edilen depozito ve teminatlar 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabında izlenir.” “914- Verilen TM Hesabı Niteliği” m. 444.1; “Kurumların bir işin yapımının üstlenilmesi, bir sözleşme ya da diğer işlemlerin karşılığında, diğer kurum veya kişilere verdikleri TM izlenir.” “Hesabın İşleyişi” m. 445; “(a)Borç.1) Bir işin yapımının …..karşılığı diğer kurum veya kişilere verilen TM hesaba borç, 915- Verilen TM Karşılığı Hesabına alacak kaydedilir.” “(b) Alacak. 1) Usulüne göre geri alınan ile kısmen serbest kalanlar hesaba alacak, 915- Hesaba borç kaydedilir.”
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu m.10.8; “Kamulaştırma bedeli olarak tespit edilen miktar mahkeme daveti, ilanda belirtilen bankaya yatırılması ve yatırıldığına dair makbuzun ibrazı için idarelere 15 gün süre verilir. Gereken hallerde bu süre bir defaya mahsus mahkemece uzatılabilir.”
YORUM ; Depozito ve teminatlar mevzuata göre kaydedilerek izlenmezse, kurum muhataplarıyla mağduriyet yaşayarak zarara uğrayabilir.
| BELEDİYELER İŞTİRAKLER | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | AÇIKLAMA / GEREKÇE |
| BAŞAKŞEHİR | X | Verdiği depozito/ teminatları vadesine göre izlememiş, 126 Hesap 1.150.354 TL fazla, 226 Hesap 1.150.354 TL eksik. | ||||||
| BEYKOZ | X | X | Abonelikleri 630 Hesapta gider yapıp, 126 Hesap kullanılmamış. 2018’de Enerjisa’ya 142.305 TL, İGDAŞ’a 32.254 TL, Kanlıca Orman Müd. 122.500 TL + 183.750 TL + 71.790 TL, Milli Parklar I. Bölge Müd. 23.299 TL + 13.979 TL olarak verilen toplam 589.878 TL tutarında teminat 226 Hesapta yok. | |||||
| ESENLER | X | Elektrik ve gaz dağıtım şirketlerine abonelik için 2015’de verilen 37.953 TL güvence bedelleri, 126 Hesapta takip edilmeden bütçe gideri olarak kaydedilmiş. | ||||||
| SULTANGAZİ | X | Kamu, kişiler, doğalgaz, elektrik ve çeşitli abonelikler için verdiği/ ödediği ve abonelik sona erince geri alınacak bir yıldan uzun güvence (depozito), 226 Hesapta izlenmemiş. | ||||||
| ŞİLE | X | Damga vergileri 360 Hesap yerine 330 Hesapta izlenmiş 1.682.311 TL Vergi Dairesine ödenmemiş. | ||||||
| ÜSKÜDAR | X | Elektrik- doğalgaz abonelikleri 630 Hesapta gider yazılmış. 126 Hesap kullanılmamış. | ||||||
| AVCILAR | X | Elektrik- doğalgaz abonelikleri 630 Hesapta gider yazılmış. 126 Hesap kullanılmamış. | ||||||
| BEŞİKTAŞ | X | 1 yıldan kısa depozito ve teminatlar 126 Hesapta izlenmemiş. | ||||||
| BEYLİKDÜZÜ | X | Elektrik- doğalgaz abonelikleri 630 Hesapta gider yazılmış. 126 Hesap kullanılmamış. | ||||||
| KADIKÖY | X | 80 doğalgaz aboneliğine 86.473 TL, 204 elektrik aboneliğine 33.963 TL toplam 120.437 TL güvence bedeli ödenmiş, ilgili hesaplarda izlenmemiş. | ||||||
| KARTAL | X | Enerjisa 249.462 TL, İGDAŞ 157.724 TL, Orman Bölge 1.345.272 TL, Kanlıca Orman 176.304TL, maliyeye 96.000 TL bir yıldan uzun depozito- teminat verilmiş, 226 Hesapta 2.024.764 TL eksik, 126 Hesap aynı tutar fazla. | ||||||
| ŞİŞLİ | X | X | 65.105 TL güvence bedeli 126 Hesap yerine 630 Hesapta gider kaydedilmiş. 2018’de hata devam etmiş. | |||||
| ÇUBUK | X | Çeşitli kurumlara verilen 357.229 TL TM nazım hesaplarda izlenmeyip, 126 Hesaba kaydedilmiş, süreleri bitmiş olsa da kayıtlardan çıkarılmayıp 914 Hesapta izlenmemiş. | ||||||
| ETİMESGUT | X | Ödenen güvence bedelleri ve depozitolar 126 Hesap yerine, elektrik ve yakacak alımları olarak 630 Hesapta gider gösterilmiş. |
* Tablonun tümü verilmemiştir. Devamı bildiride görülebilir. BULGU PERFORMANSI toplam sonuçlardır.
BULGUNUN PERFORMANSI:
DENETLENEN BELEDİYE/BİRİM: 57 %100 KÜMÜLATİF DENETİM : 61 %100
AK PARTİ ; 25 %43,9 AĞIRLIKLI ORT ; 27 %44,2
CHP ; 22 %38,6 AĞIRLIKLI ORT ; 24 %39,3
MHP ; 7 %12,3 AĞIRLIKLI ORT ; 7 %11,5
HDP ; 3 % 5,2 AĞIRLIKLI ORT ; 3 % 5
6. SONUÇ:
DDŞ’nin ve %10 bedelsiz ortak olması gereken belediyelerin durumunu kitabımdan da alıntılar yaparak paylaşmaya çalıştım. Ortada duran sorunların çözümü için Türkiye’nin Enerji Politikasının yeniden ele alınmasının ve mevcut yasaların gözden geçirilmesinin önemi ortadadır.
Sayın Volkan ÖZDEMİR’in “Doğalgaz Piyasaları- Doğalgaz Piyasalarına Kuramsal Yaklaşım” kitabından bazı alıntılar yapacağım.[4]
Volkan ÖZDEMİR, Tablo-2’de “Dört Aşamalı Evrim Modeline Göre Doğalgaz Piyasalarının Gelişimi” ni aşağıdaki şekilde tarif etmektedir;
– Doğuş aşamasında devletin oynadığı rolün,
– Büyüme aşamasında talep ve alt yapıdaki gelişmelerin,
– Gelişme aşamasında toptan satış piyasasında rekabetin ön plana çıktığı,
– Olgunlaşma aşamasında ise devlet politikasının; yeni girişlerin sağlanması için piyasaların oluşması, etkin ticaret merkezleri (HUB) oluşturma ve pazarın doğal tekel durumda olanlar hariç her aşamasında serbestleşme çalışmalarını tamamlama odaklı olmasıdır.
Başlangıçta devlet şirketi BOTAŞ ile tekelci yapıyla hareket eden piyasanın, serbest rekabet söylemi ile 2000’li yılların başında henüz yeterli Olgunluğa ulaşmadan, 10- 15 yıllık sürede Büyüme aşamasında olduğu dönemde, aceleyle 2001’de kabul edilen 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu ve yönetmeliğiyle, ülkenin liberal piyasaya ihtiyacı veya hazır olup, olmadığı yeterince tartışılmadan, özelleştirme furyasıyla toptan satış, ticaret, dağıtım, pazarlama ve tedarik zincirleri özelleştirilerek BOTAŞ’ın piyasadaki tekel durumu zafiyete uğratılmış, hukuken de son verilmiştir. Buna paralel olarak da aynı yıllarda çıkartılan yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik kanun ve yönetmeliklerin, doğalgaza göre ikinci planda kalmıştır. Doğalgaz lobisinin ağır bastığı söylemleri var.!!
KAYNAKÇA
GÖĞEZ, Ahmet Baybars, Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediye Payları.
GÖĞEZ, Ahmet Baybars, Belediyelerde Sistemsel Sorunlar ve Çözümler.
ÖZDEMİR,Volkan, Doğalgaz Piyasaları- Doğalgaz Piyasalarına Kuramsal Yaklaşım.
İNTERNET KAYNAKLARI
https://www.dunyaenerji.org.tr/turkiyenin-gaz-hidrat-yol-haritasi-onerisi, (Erişim T:18.01.2018).
https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94/dogal-gazyillik-sektor-raporu, (Erişim T:18.08.2021).
[1] GÖĞEZ,Ahmet Baybars, Doğalgaz Dağıtım Şirketleri ve Belediye Payları- Türkiye’nin Doğalgazla İmtihanı,Akfon Yayınevi.
[2]Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Doğal Gaz Piyasası Dairesi Başkanlığının 09.07.2021 tarihli ve 361724 sayılı Başvurum üzerine Sayı: E-47582637-120.07.01 sayılı cevabi yazısı.
İlgi : 09.07.2021 tarihli ve 361724 sayılı yazı.
4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında Kurumumuza yapmış olduğunuz İlgi’de kayıtlı başvurunuz incelenmiştir.
Öncelikle 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun “İstenecek bilgi veya belgenin niteliği” başlıklı 7 nci maddesinde; “Bilgi edinme başvurusu, başvurulan kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan veya görevleri gereği bulunması gereken bilgi veya belgelere ilişkin olmalıdır. Kurum ve kuruluşlar, ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak başvurulara olumsuz cevap verebilirler. İstenen bilgi veya belge, başvurulan kurum ve kuruluştan başka bir yerde bulunuyorsa, başvuru dilekçesi bu kurum ve kuruluşa gönderilir ve durum ilgiliye yazılı olarak bildirilir.” hükümleri yer almaktadır.
Bu kapsamda İlgi’de kayıtlı başvurunuzda yer vermiş olduğunuz hususlar Kurumumuzun ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bilgiler olduğundan 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında değerlendirilememektedir.
Bununla birlikte, başvurunuzun cevapsız kalmaması için konuya ilişkin detay hususlara girilmeksizin belirtmek gerekirse;
– Başkent Doğalgaz Dağıtım Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. (BAŞKENTGAZ)’nin özelleştirilmesi öncesinde TBMM’de kabul edilen 4/7/2012 tarihli ve 6353 sayılı Kanun’un 23 üncü maddesi ile 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun Geçici 3 üncü maddesine “Bu paragrafın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde Başkent Doğalgaz Dağıtım Anonim Şirketinin sermayesinde bulunan yüzde yirmi oranındaki hisse de Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından özelleştirme kapsam ve programına alınarak daha önceden özelleştirme kapsam ve programına alınmış
yüzde seksen oranındaki hisse ile birlikte blok satış yöntemi uygulanmak suretiyle Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 4646 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde özelleştirilir. Başkent Doğalgaz Dağıtım Anonim Şirketi hakkında 4646 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (4) numaralı bendinin (g) alt bendinin altıncı ve yedinci paragrafları uygulanmaz.” hükmü eklenmiştir. Yukarıdaki Kanun hükmü ileBAŞKENTGAZ’ın belediyeye ait olan tüm hisseleri özelleştirme kapsamına alınmış ve 2013 yılındayapılan özelleştirme ihalesi ile bu şartlar altında BAŞKENTGAZ’ın özelleştirmesi gerçekleştirilmiştir.
Bahse konu Kanun hükmünün son cümlesi ile özelleştirme sonrası lisans alacak şirketin belediyeyi ortaklığa davet etme yükümlülüğü ve belediyenin yönetimde temsil edilme zorunluluğu kaldırılmıştır. Bu kapsamda yukarıda da görüleceği üzere bahse konu düzenleme Kurumumuz tarafından yapılmış bir düzenleme olmayıp, Kanun Koyucu tarafından Kanun şeklinde yapılmıştır. Ayrıca konu husus Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından yargı yoluna taşınmıştır.
Bilgilerinize sunulur.
Hüseyin DAŞDEMİR
Başkan a.
[3] Bkz. GÖĞEZ, Ahmet Baybars, Belediyelerde Sistematik Sorunlar ve Çözümler, s. 449.
[4] ÖZDEMİR, Volkan, Doğalgaz Piyasaları- Doğalgaz Piyasalarına Kuramsal Yaklaşım, Kaynak Yayınları,2017,s.23.