Öncelikle bir tespit yapmama izin verin lütfen. Yönetim Danışmanı olarak yıllarca hayatını danışmanlık yaparak kazanmış, profesyonel Koç ve Mentör kardeşiniz olarak, Belediyeler ve BİT’lerde Danışmanlık hizmetleri konusunda aşağıdaki satırlarda yazacaklarım için değerli meslektaşlarım yanlış anlamasın. Amacım çok değerli birikim ve hizmetlerini değersizleştirmek değil. Her zamanki gibi kamu kaynağının kullanımına sahip çıkmak yönünden konuyu inceleyeceğim.
Kurumsallaşmamış ve/ veya kurumsal olma yolunda ilerleyen özel şirketler, gereksinim duydukları konu ve alanlarda her türlü danışmanlık hizmetini alabilir. 6102 SAYILI TTK- TÜRK TİCARET KANUNU ile “Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeliği” kavramı getirilerek, şirket faaliyet konusuna göre YKÜ- Yönetim Kurulu Üyeleri içinden en az 1/3 (üçtebiri) oranında, eski kanundan farklı olarak, ortak olma zorunluluğu olmadan Bağımsız YKÜ atanabilir. İstanbul Borsasına kayıtlı şirketlerde zorunlu. Ancak diğer tüm sermaye şirketlerinde (AŞ) yaygın değil. Aile şirketleri ağırlıklı olup, kurumsal yapılanmaya karşı gösterilen direnç, en önemli sorunlarımızdan biri diye değerlendiriyorum.
Kamu kaynağı kullanan Belediyeler (geniş anlamda İl Özel İdareleri ve şirketleri dahil) ve BİT- Belediye İktisadi Teşebbüslerinde (şirketleri) ise Danışman istihdamı, patron şirketlerinin aksine kanunlar ve yönetmeliklerle belirlenmiştir.
Belediyelerde Sayıştay tarafından 2012 ile 2018 yılları arasında gerçekleştirilen 36.000 sayfa denetim raporlarının analitik formatta, tablolar halinde özetini çıkartıp iki cilt halinde 2022 yılı başında Akfon Yayıncılık tarafından yayınlanan BELEDİYELERDE SİSTEMATİK SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER kitabımın E) ATAMA VE GÖREVLENDİRMELER başlığı altında BULGU 5’de (sayfa 542- 546) konuyu inceledim. Tablo halinde, hangi belediyede ne tür hataların bulunduğunu yazdım. İlgili mevzuat isimleri ile konuya ilişkin maddeleri GEREKÇE bölümünde paylaştım. Sayıştay sitesinden ilgili raporu bularak Daha detaylı bilgi edinilebilir. https://www.akfonkitap.com/arama?tip=1&kat=0&word=baybars
Kitapta tüm denetim raporlarını altı (6) başlıkta benzer formatta ayrıştırarak inceledim;
A) YÖNETİM İHMAL VE KARARLARIYLA KAMU ZARARI TANIMI DIŞINDAKİ GELİR VE GİDER İŞLEMLERİ.
B) İZİN VE RUHSATLAR, İMAR UYGULAMALARI.
C) TAHSİS VE KİRALAMALAR.
D) MUHASEBE KAYITLARI.
E) ATAMA VE GÖREVLENDİRMELER.
F) İHALE UYGULAMALARI.
Bu yazımda mevzuat paylaşıp sizleri yormayacağım. Sadece ana başlıklarda isimlerini paylaşacağım;
*4734- KAMU İHALE KANUNU
*5393- BELEDİYE KANUNU
*5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU
*5436- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL İLE BAZI KANUN VE KHK DEĞİŞİKLİK KANUNU
*659- GENEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ VE ÖZEL BÜTÇELİ İDARELERDE HUKUK HİZMETLERİ YÜRÜTÜLMESİNE İLİŞKİN KHK
*Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği
*Danışmanlık Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği
-Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Stand. Dair Yönetmelik
Görüldüğü gibi sadece isimleri bile yazımın önemli bir bölümünü kapladı. İlgili mevzuat, kitabın sonunda link uzantılarıyla verilmiştir.
Belediye mevzuatı karmaşıktır. Her avukat bile bu mevzuatın içinden çıkmakta zorlanır. Kitabımda Sayıştay tarafından içtihat niteliğinde kararlar ve yorumlara da yer verildiği için çözümler adeta hap gibi sunulmuştur.
BU YAZININ AMACI NE?
Belediye üst yönetimleri bu vb. diğer konularda toplu bir yayın bulamadığı, okuma alışkanlığına sahip olmadıkları için (kitaplarımın satış rakamları örnektir) işin kolayına kaçıyorlar. Genel olarak;
- Norm kadroda olmadığı halde belediye başkan yardımcısı veya başka adlar altında, süreli ve/ veya kısmi süreli sözleşmeli danışman istihdam ediyorlar.
- Belediye üst yöneticilerince hazırlanması/ yerine getirilmesi gereken Stratejik Plan- Faaliyet raporu- Mali işler- İç kontrol vb. hizmetler için Danışmanlık hizmeti satın alıyorlar.
- Aynı zamanda şirket üst yönetimine Danışmanlık görevi de olan YKÜ’leri vasıfsız kişilerden seçildiği için, BİT’lerde ayrıca Genel Müdür Danışmanları istihdam ediliyor.
Madde ve gerekçeleri çoğaltmak mümkün. Danışmana başkan yardımcısı kadrosu ile her ay ödenen ücretler- araç ve lojman tahsisi- menfaatler göz önüne alınırsa, belediyeler ve şirketlerinin yıllık yüzbinlerce TL (Büyükşehirlerde milyonlarca TL) GYG- Genel Yönetim Giderine şahit oluyoruz. Hizmet alımı ile ödenen ücretler ise dudak uçuklatıyor. Sayıştay raporlarında okuyabilirsiniz.
Herhangi bir danışmana ödenen bir aylık ücret ile bu kitaplar alınıp, her müdürün masasına konsa (araştırmacı ve yazar olarak asla kütüphane raflarında saklanacak kitap yazmıyorum), yaptığı veya yapmadığı her türlü işten sorumlu belediye başkanları rahatlayacak, dava dosyaları azalacak ve işler, bazı önemli ve yasalarla tarif edilenler hariç, danışmanlık hizmeti alınmadan sağlıklı yürütülecektir. Yani sadece kitap fuarı düzenlemekle belediyenin sorunları çözülmüyor. Katıldığım bir fuarda belediye başkanına hediye ettiğim kitaplarım muhtemelen kütüphanede okunmayı bekliyor. Okunmuş olsa geri dönüş olurdu.
Tabii ki belediye başkanı dahil BİT’lerin üst yöneticileri ve YKÜ’nin seçimi/ atanmasında, partili olması değil de liyakat gözetilmesi şartıyla.!
BELEDİYELER HİÇ DANIŞMAN ÇALIŞTIRAMAZ MI?
4734- KAMU İHALE KANUNU “Danışman” m. 4; “Danışmanlık yapan, bilgi ve deneyimini idare yararına kullanan, danışmanlığını yaptığı işin yüklenicileri ile hiçbir organik bağı olmayan, danışmanlık hizmet bedeli dışında hiçbir kazanç sağlamayan ve danışmanlık hizmetlerini veren hizmet sunucular.”
Danışmanlık Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği m. 2; Bu yönetmelik 4734 sy. Kanun m. 53 göre hazırlanmıştır. m. 3; “Bu yönetmeliğin uygulamasında 4734 sayılı kanunun m. 4 tanımlar yanında;” başlığı altında şartlar sıralanmıştır. m. 6; “4734 sayılı kanunun m. 48’de belirtilen; “mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım geliştirme, tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük gibi teknik, mali, hukuki vb. alanlardaki hizmetler, danışmanlık hizmet sunucularından alınır.”
“Belediye meclisi denetim komisyonları” uzman kamu personeli ile işi danışmanlık hizmeti vermek olan kişi ve şirketlerden, üye sayısının belirli bir oranında danışmanlık hizmeti alabilirler.
SONUÇ
Umarım biraz karmaşık olsa da meramımı anlatabilmişimdir. Ancak çok daha bilgi sahibi olabilmek için Sayıştay özetleri kitabımdaki ilgili yasa maddelerini okuyup içselleştirmek her belediye, İl Özel İdaresi ile BİT- KİT yöneticilerinin sorumluluğudur. Aksi halde görevde bulunduğunuz sürece kimse denetleyip şikâyetçi olmasa bile, görevden ayrıldıktan birkaç yıl sonra haksız elde edilen kamu kaynakları ile harcama izni verenlerin şahsi hesaplarına haciz konulabilir. Devlet unutmaz.