Yerel yönetimler ve özellikle de BB- Büyükşehir Belediye kaynaklarının mahalli ve müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kullanılması esastır.

Ancak geçmişten bu yana İBB kaynaklarının muhtelif nedenlerle belediye mücavir sahası dışında ve yasalara aykırı kullanıldığına tanık oluyoruz.

Tabii ki deprem, afet, salgın hastalık vb. durumlarda insani amaçlarla ayni ve nakdi yardım yapmak başkanın takdiridir. Belediye meclisi ve en büyük mülki amirin de onayıyla bu tür yardımlar yasal bir sorumluluk yüklemeyebilir.

Yasalar ne diyor bir bakalım.

5018- KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU “Bütçeden Yardım” Md. 29; “Gerçek ve tüzel kişilere kanuni dayanaksız kamu kaynağı kullandırılmaz, yardımda bulunup menfaat sağlanmaz.” “… Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla, kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık vb. teşekküllere yardım yapılabilir. …”

5393- BELEDİYE KANUNU “Tanımlar” Md. 3; “Belediyeler, belde sakinlerinin mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere, seçmenlerce seçilerek, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir. Ayni ve nakdi yardımlar mahalli ve müşterek ihtiyaca yöneliktir.” Md. 7; “(Ek: 12.11.2012/6360) BB ve ilçeler tarım ve hayvancılığı desteklemek amaçlı her türlü faaliyet ve hizmette bulunur.” Verilen yetki sınırsız değil. Hükümde hizmet ve faaliyet yetki sınırı var. Md. 75 göre 6360 sayılı 14 İLDE BB, 27 İLÇE KURULMASI İLE BAZI KANUN VE KHK DEĞİŞİKLİK YAPILMASI KANUN Md. 19 ek fıkra, 5018/ Md. 29.1; “…belediyeler, özel idare, bağlı kuruluş ve birlikleriyle ortak oldukları Sayıştay denetiminde ki şirketlere uygulanmaz. Belediyeler dernek ve vakıflar ile ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin iznini alır. Bunun aksine eski uygulama gereği idare bütçesinde ödenek verilmiş olsa da yardım yapılmaz.”

Anayasa Mahkemesi 26.06.2002 ve E.2001/377, K.2002/59 mahalli müşterek ihtiyaç tanımı: “Yerinden yönetim ilkesi yerel yönetim özerkliğini vurgular. Mahalli müşterek ihtiyaç kavramı herhangi bir yerel yönetim biriminin sınırlarında yaşayan kişi, aile, zümre ya da sınıfın özel çıkarını değil, aynı yörede birlikte yaşamaktan doğan eylemli durumların yarattığı, yoğunlaştırdığı ve güncelleştirdiği, özünde yerel ve kamusal hizmet karakterinin ağır bastığı ortak ihtiyaç ve beklentilerdir.”

Sayıştay raporlarında konuyla ilgili denetim rapor özetlerini çıkarttığım kitap çalışmamdan bazı alıntılar;

BELEDİYELER İŞTİRAKLER	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	ÖZET AÇIKLAMA / GEREKÇE
ÜMRANİYE							X	Meclis ortak proje olmadan 2016/ 124 ve 2017/ 133 kararlarıyla 5393/ Md. 75.c ve 38.g göre başkana vakıf üniversitesi kampüsündeki bazı binaların yapımını üstlenme yetkisi vermiş.
ATAŞEHİR							X	08.01.2010/10 meclis kararıyla “… ilçemizde ki Mahalli İdareler ile Kamu Kuruluşlarına 5393/ Md. 75.a ve b göre …” muhtarlıklarda personel görevlendirilmiş. Pülümür Belediyesi Kanal ve İçme Suyu İşi” 854.058 TL bedelle ihale edilmesi için meclis kararı alınmış.
BEŞİKTAŞ						X		Meclis Hakkâri Özel İdaresi Engelli Koordinasyon Merkezi Yapımı için 500.000 TL kaynak aktarma kararı almış, 278.726 TL aktarılmış.
ANFA LTD.				X				5393/ Md. 75 aykırı olarak 3 Cami yaptırma derneğine Toplam: 153.997,95 TL nakdi bağış yapılmış.
ANKARA BB	X						X	Protokolle Shopping Fest etkinliği için ATO’ya kaynak aktarmış. 13.03.2017 Meclis kararında ilçeler/ dernekler/ vakıflar/ muhtarlıklara prefabrik verilmesi kararlaştırılmış. 3 ayrı Dernek ve Federasyona ortak proje olmadan 1.948.450 TL harcanmış. … Derneğe protokolle tefriş malzemesi temini için ihale açıp 62.775 TL malzeme verilmiş. Ortak proje ve meclis kararında malzeme temini yok.
SELÇUKLU							X	2 vakıfla ortak proje yapıp üniversite öğrencileri yurt kira giderlerinin ödenmesi protokolü imzalanmış. Ayrıca … Vakfı öğrenci yurdu inşaatı çatı ve cephesini yaptırma protokolü imzalanmış. Tarafların faal katılımını öngören asli unsurlar ortak projelerde yok.
GAZİANTEP						X		Gaziantep Geliştirme Vakfı Protokol Md. 1; “…UNESCO Yaratıcı Şehirler Gastronomi tanıtımı” Md. 2; “kültürel potansiyeli şehir içi, yurt içi ve yurtdışı kişi, kurum ve kuruluşlara tanıtma konferansı, toplantı, lansman, fuar.. vb.” 2016’da 3.100.000 TL, 2017’de 2.000.000 TL nakit yardımın; 2016’da 4.460.275 giderden 1.600.000 TL spor kulüplerine, 2017’de 5.292.848 TL’nin 4.100.000 TL’si spor kulüplerine nakit yardım yapmış.
DENİZLİ BB						X		21.02.2017/ 217 meclis kararı 620 mahalle muhtarına, 3 ayda bir peşin 250 TL/ ay ödenmiş.  2017’de mevzuata aykırı 1.550.000 TL yardım yapılmış.
ÇEŞME				X				Mülki amir izni olmadan nakdi yardım yapılmış.
BODRUM							X	Kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflara ayni yardımlar yapılmış ama ortak proje ile meclis kararı yok.

Basına da yansıyan AK PARTİ döneminde İBB bütçesinden İstanbul dışında yapılan yardım/yatırımlar;

https://www.haberturk.com/ekonomi/is-yasam/haber/1428042-istanbul-buyuksehir-belediyesi-havayolu-sirketi-kuracak

Dönemin başbakanı sayın Binali YILDIRIM, İBB’nin katkılarıyla HOPA’ya balıkçı barınağı, Arhavi’ye OSB ve üniversite şehir merkezi arasında teleferik hattı yaptıklarını anlatıyor. “Barajlara deniz uçaklarıyla Trabzon, Samsun, İstanbul’dan yolcu taşıyalım. Hemşeriniz Kadir TOPBAŞ bu projeyi de gerçekleştirecek” şeklinde açıklama yapmış. Baraj köylerine ulaşımı kastetti herhalde ama tam olarak projenin önemini anlayamadım.

https://www.birgun.net/haber/akp-li-ibb-emniyet-mudurlugu-ne-calismis-267713

EGM ile yapılan protokolle 11 farklı şehirde 12 Emniyet Müdürlüğü binası ve lojmanlarının yapımı için 2016’da ihaleyle 53 milyon 763 bin TL ödenerek Mardin İl Emniyet Müdürlüğü Hizmet Binası, 2018’de bir başka ihaleyle de 117 milyon 380 bin TL ödenerek Kahramanmaraş İl Emniyet Müdürlüğü hizmet binası yapılmış. 2017’de Çevik kuvvetler için Adana, Van, Diyarbakır ve Erzurum’da muhtelif depo ve binalar için toplam 445 milyon TL İBB bütçesinden mi çıkmış yoksa projelerin toplamı bu kadar da, İBB bir kısmına mı katkıda bulunmuş bilemiyoruz.

Sayın Ekrem İmamoğlu bir yıllık faaliyet raporunu yayınladığı Temmuz 2020 İstanbul Bülteninde (Sayfa 10) gözlerden kaçmayan sürpriz bir açıklama vardı.

https://www.ibb.istanbul/Uploads/2020/7/istanbul-bulteni-temmuz-2020.pdf

“İstanbul, Kahramanmaraş, Hakkâri ve Elazığ’da 4 Emniyet Müdürlüğü binası ve polis lojmanı tamamlandı. Siirt İtfaiye İstasyonu ve Mezbaha inşaatı bitirilme aşamasına geldi.” Ne kadar harcama yapıldığı yazılmamış.

Geçmişte ki benzeri uygulamaları eleştirirken, sürecin devam ettirilmesini anlayamadık. “İstanbullunun her kuruşuna sahip çıkacağım” sözü hatırlandı. Açıkçası ben de merak ettim. Hadi yapıldı bari İBB faaliyet raporuna yazmayıp, keşke devreden yükümlülüğün devamı şeklinde bir not düşülseydi.

Emniyet mensuplarımız için ne yapılsa azdır. Ancak merkezi bütçe konusuna giren bu işlerin, İBB tarafından yapılmasına mevzuat izin vermiyor. Sevgili başkanımızın gayretlerini görüp takdir ediyoruz. İleride mali denetimlerde kendisini zora sokabilecek bu ve Hacıbektaş’ta bazı işlerin belediye bütçesinden ve İBB insan kaynağını da kullanarak, ortak proje olmadan yapılması ve geçmişte yapılan hatalı harcamaların üzerine gitmesi beklenirken devam ettirilmesi kafa karışıklığı yarattı. Bizimkisi dostça bir hatırlatma.

Bunun yanında tarım ve üretici kooperatifleriyle yapılacak/yapılan ortak projelerle, süt ve ürün karşılığı tohum, yem, tarımsal araç ve ekipmanlar temin edilmesi gibi çabalar, yukarıda da ifade ettiğim gibi meclis kararı ve en büyük mülki amirin de onayıyla genişletilerek sorunsuz uygulanabilir. Bu konuda bazı düşüncelerimizi ileriki günlerde paylaşmaya gayret edeceğiz.

Sevgiler ve saygılar sunarım.

Ahmet Baybars GÖĞEZ